| Το πρώτο κράτος εγχρώμων ήταν και αυτό που τάχθηκε για πρώτη φορά σε ολόκληρο τον κόσμο υπέρμαχος του απελευθερωτικού αγώνα |
«Γενναίοι Αϊτινοί, έχετε δοκιμάσει τας αγωνίας της δουλείας... Απόγονοι των Αφρικανών, έχετε να αναφέρετε τρεις αιώνας συμφορών... Πλέον των τριών αιώνων συνεπληρώθησαν από της εποχής καθ’ ην οι βάρβαροι και φοβεροί μουσουλμάνοι έθεσαν υπό σιδηρούν ζυγόν το πλέον αρχαίον των πολιτισμένων εθνών της Ευρώπης... Τέκνα της Αφρικής, έλθετε εις βοήθειάν μας...».
Οι απλές, αλλά και πολυσήμαντες εκφράσεις περιέχονται στην έκκληση που απηύθυναν οι Ελληνες στους κατοίκους της Αϊτής, αμέσως μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης του 1821.
Η ανταπόκριση ήταν θερμή και θεωρείται η πρώτη ντε φάκτο αναγνώριση του νεοελληνικού κράτους.
«Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν ότι η Ελλάς... εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται την ελευθερίαν αυτής... Διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμοτέρας ευχάς, ας λαός του Χαϊτίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών...».
Δεν μπορούσαν να σπεύσουν σε βοήθεια, καθώς ακόμη πολεμούσαν για την ολοκλήρωση της ανεξαρτησίας τους. Αλλά μόνο το γεγονός ότι η Αϊτή, ως κρατική οντότητα, ήταν η πρώτη στον κόσμο που αναγνώρισε όχι μόνο το δίκαιο της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά και την υπόσταση της Ελλάδας, αποτελούσε ουσιαστική συνεισφορά.
Ελληνική έκκληση
Ο φιλικός και αγωνιστής του ‘21 Ι. Φιλήμων διασώζει στην ιστορία του («Δοκίμιον ιστορικόν περί της Eλληνικής Eπαναστάσεως») ολόκληρη την απάντηση της Αϊτής στην ελληνική έκκληση, που τόσο τραγικά ήρθε αυτές τις μέρες στην επικαιρότητα. Την υπογράφει ο Πρόεδρος του πρώτου στον κόσμο ανεξάρτητου κράτους εγχρώμων Ιωάννης Πέτρος Βόγερ (Ζαν Πιέρ Μπουαγιέ). Εχει στην προμετωπίδα τις λέξεις «Ελευθερία - Ισότης» κι ανάμεσά τους τη σημαία της Αϊτής, με ημερομηνία αποστολής τη 15η Ιανουαρίου 1822.
Ο Φιλήμων θεωρεί την απάντηση σπουδαία, γι’ αυτό και την παραθέτει, μαζί με άλλα μνημειώδη έγγραφα, στο παράρτημα του τετράτομου έργου του. Τη χαρακτηρίζει «περίεργον». Οπως ίσως φαντάζει και σήμερα, για άλλους λόγους, σε μερικούς, που δεν μπορεί να χωρέσει το κούφιο κεφάλι τους ότι οι Ελληνες απευθύνθηκαν σε... μαύρους ζητώντας επαναστατική βοήθεια!
Η αϊτινή αντίδραση έρχεται από ένα μακρινό δρόμο για να υπογραμμίσει ένα γεγονός, που αρκετές φορές αγνοείται. Δηλαδή ότι το '21 δεν ήταν ένα τοπικό περιστατικό και κάποιος συνηθισμένος πόλεμος μεταξύ Ελλήνων και Οθωμανών. Ηταν ένα πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο συμβάν, ενταγμένο στους αγώνες των λαών για απελευθέρωση, ισότητα, αδελφότητα. Οπως αυτά διακηρύχτηκαν με τη Γαλλική και την Αμερικανική Επανάσταση νωρίτερα, αλλά ακόμη και τον ξεσηκωμό των σκλάβων της Αϊτής.
Μαζί με την απάντηση ο Φιλήμων προσθέτει κι ορισμένες άλλες σχετικές πληροφορίες. Είχε προηγηθεί η αποστολή έκκλησης της Ελληνικής Επιτροπής των Παρισίων τον Αύγουστο του 1821 προς τον Βόγερ. Την υπέγραφαν τα μέλη του «διευθυντηρίου» της (Αδ. Κοραής, Κ. Πολυχρονιάδης, Α. Βογορίδης και Χρ. Κλωνάρης), προς τους οποίους απευθύνεται και η αϊτινή απάντηση.
Η έκκληση εντάσσεται στη διεθνή εκστρατεία για ηθική και υλική συμπαράσταση στον ελληνικό απελευθερωτικό αγώνα. Οι επιτροπές, που είχαν συγκροτηθεί τότε (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία, Ρωσία κ.α.), είχαν «βαρύτητα ουχί μικράν επί της πλάστιγγος των ελληνικών πραγμάτων.
Η φιλολογική φήμη του Κοραή (Γαλλία), ο πολιτικός νους του Ιγνατίου (Ιταλία) και αμφοτέρων αι μεγάλαι και πολλαί σχέσεις επενήργουν επί του πνεύματος και αυτών έτι των κακώς διατεθειμένων προς την Ελλάδα» στους πιο απομακρυσμένους τόπους, όπως σχολιάζει.
«Απόγονοι του Λεωνίδα θυμηθείτε το παρελθόν σας...»
«Πριν ή δεχθώμεν την επιστολή υμών, σημειουμένην εκ Παρισίων την 20ή παρελθόντος Αυγούστου (1821), έφθασεν ενταύθα η είδησις της επαναστάσεως των συμπολιτών υμών κατά του δεσποτισμού, του επί τρεις περίπου διαρκέσαντος εκατονταετίας. Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν ότι η Ελλάς αναγκασθείσα τέλος πάντων εδράξατο των όπλων, ίνα κτήσηται την ελευθερίαν αυτής και την θέσιν, ην μεταξύ των εθνών του κόσμου κατείχε.
Μία τόσον ωραία και τόσον νόμιμος υπόθεσις, και προ πάντων αι συνοδεύσασαι ταύτην πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαϊτίοις, οίτινες, ως οι Ελληνες επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχένα υπό ζυγόν επονείδιστον και διά των αλύσεων αυτών συνέτριψαν την κεφαλήν της τυραννίας.
Ευχηθέντες προς τον ουρανόν, όπως υπερασπισθή τους απογόνους του Λεωνίδου, εσκέφθημεν ίνα συντρέξωμεν τας γενναίας δυνάμεις τούτων, ει μη διά στρατευμάτων και πολεμοφοδίων, τουλάχιστον διά χρημάτων, ως χρησίμων εσομένων διά προμήθειαν όπλων, ων έχετε ανάγκην.
Συμβεβηκότα όμως, επιβαλόντα τη πατρίδι ημών μεγάλην ανάγκη, επησχόλησαν όλον το χρηματικόν, εξ ου η Διοίκησις ηδύνατο καταβάλει μέρος. Σήμερον έτι η επανάστασις, η κατά το ανατολικόν μέρος της νήσου επικρατούσα, υπάρχει νέον προς την εκτέλεσιν αυτού του σκοπού κώλυμα. Επειδή το μέρος όπερ ηνώθη μετά της Δημοκρατίας, ης προεδρεύω, υπάρχει εν μεγίστη ενδεία και προκαλεί δικαίως μεγάλην του ταμείου ημών την δαπάνην. Εάν δ’ επέλθωσι κατάλληλοι, ως επιθυμούμεν, αι περιστάσεις, τότε βοηθήσωμεν προς τιμήν τοις τέκνοις της Ελλάδος, όσον δυνηθώμεν.
Πολίται, διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τας θερμοτέρας ευχάς, ας λαός του Χαϊτίου αναπέμπει υπέρ της ελευθερώσεως αυτών. Οι μεταγενέστεροι Ελληνες ελπίζουσιν εν τη αναγεννωμένη ιστορία τούτων άξια της Σαλαμίνος τρόπαια. Είθε παρόμοιοι τοις προγόνοις αυτών αποδεικνυόμενοι και υπό των διαταγών του Μιλτιάδου διευθυνόμενοι, δυνηθώσιν εν τοις πεδίοις του νέου Μαραθώνος τον θρίαμβον της ιεράς υποθέσεως, ην επεχείρησαν υπέρ των δικαιωμάτων αυτών, της θρησκείας και της πατρίδος...».
Σημ.: Για ιστορικούς λόγους κι επειδή διατηρείται έτσι καλύτερα το κλίμα της εποχής διατηρείται η πρώτη μετάφραση της απάντησης του Μπουαγιέ στην ελληνική έκκληση, όπως την παραθέτει ο Φιλήμων.
Ο «φιλελληνικός πυρετός»
Ο Αδαμάντιος Κοραής και τ’ άλλα μέλη της επιτροπής στη Γαλλία για την Ελληνική Επανάσταση δεν είχαν στείλει τυχαία την έκκληση προς την Αϊτή. Το έκαναν έπειτα από προτροπές του επισκόπου πρώην Βλαισών (Blois) Γρηγορίου και του φημισμένου στρατηγού Λαφαγιέτ.
Ο φιλέλληνας επίσκοπος είχε πρόσφατα περιοδεύσει στην Αμερική και επισκέφτηκε την Αϊτή, όπου φαίνεται ότι διατηρούσε δεσμούς με την Καθολική Εκκλησία της. Αργότερα ο Λαφαγιέτ (σύμβολο της αμερικανικής επανάστασης) θα αναδειχθεί σε κήρυκα του δίκαιου αγώνα των Ελλήνων και θα συμβάλει στον «φιλελληνικό πυρετό» που κατέλαβε τους Αμερικανούς - και όχι μόνο.
Παραγνωρισμένη πτυχή
Ενώ η απάντηση των Αϊτινών ήταν γνωστή, αν και παραγκωνισμένη, παρέμεινε άγνωστη η ελληνική έκκληση. Οπως κι άλλα ντοκουμέντα διασώθηκε στο αρχείο, που με επιμέλεια διατηρούσε ο Κοραής, και είδε το φως όταν άρχισε να δημοσιεύεται η αλληλογραφία του. Μάλλον αυτό έγινε για πρώτη φορά στα «Χιακά Χρονικά» του 1923.
Κάποιες αναφορές, περί ανταπόκρισης του Μπουαγιέ, με αποστολή φορτίου καφέ και 100 Αϊτινών προς βοήθεια της Ελληνικής Επανάστασης δεν φαίνεται να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Πρόκειται μάλλον για μεταγενέστερες φήμες, που απηχούν καθ’ υπερβολήν τη σημασία της αϊτινής χειρονομίας.
Επιτροπή του Παρισιού
Η ελληνική έκκληση στάλθηκε στην Αϊτή τον Αύγουστο του 1821, όπως μας πληροφορεί έκθεση της Ελληνικής Επιτροπής του Παρισιού για τη δράση της προς τον Νεόφυτο Βάμβα, σύμβουλο του Δ. Υψηλάντη. Την ίδια εποχή είχε σταλεί και η πρώτη ελληνική έκκληση προς τις ΗΠΑ.
Η νεαρή δημοκρατία
Η απάντηση της Αϊτής έχει ημερομηνία «15 Ιανουαρίου 1822 και 19η της Ανεξαρτησίας». Η Ισπανιόλα (σημερινή Αϊτή και Αγιος Δομήνικος μαζί) είχε αρχίσει να κατακτά την ελευθερία της από το 1801, εκδιώκοντας τους Γάλλους και Ισπανούς αποικιοκράτες από την περιοχή.
Ο στρατηγός Μπουαγιέ
Η ανακήρυξη του πρώτου κράτους της Αϊτής επισημοποιήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1804. Ο στρατηγός Μπουαγιέ ανέλαβε πρόεδρος το 1818. Ενώ το κράτος είχε σδιασπαστεί κατάφερε να το επανενοποιήσει και να ενσωματώσει τις ισπανοκρατούμενες έως τότε περιοχές (1822).
Η ΕΠΙΣΤΟΛΗ-ΕΚΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΒΟΗΘΕΙΑ
Η ελεύθερη Ελλάδα θα σας ευγνωμονεί...
Χαιρετίζουν την «Αυτού Εξοχότητα τον Πρόεδρο και τους πολίτας της Δημοκρατίας της Αϊτής τα τέκνα της Ελλάδος» με την έκκλησή τους. Εξηγούν εκτενώς και με πολλά επιχειρήματα γιατί ζητούν την αλληλεγγύη τους και τη βοήθειά τους. Επειδή το κείμενο είναι δυσεύρετο παραθέτουμε τα κυριότερα σημεία του αυτούσια:
«Πλέον των τριών αιώνων συνεπληρώθησαν απτό της εποχής καθ’ ην οι βάρβαροι και φοβεροί μουσουλμάνοι έθεσαν υπό σιδηρούν ζυγόν το πλέον αρχαίον των πολιτισμένων εθνών της Ευρώπης...
Εσείς επίσης, γενναίοι απόγονοι των Αφρικανών, έχετε να αναφέρετε τρεις αιώνας συμφορών, κατά τους οποίους οι πρόγονοί σας ξεριζωμένοι από την γενέτειραν γην και μεταφερμένοι εις τας Αμερικανικάς χώρας διήγαγον εκεί μίαν ζωήν πόνων, χωρίς άλλην παρηγορίαν ει μη ότι είχον κάμει εκάστην ημέραν ένα βήμα επί πλέον προς τον τάφον.
Αλλά εις τα αιώνια θεσπίσματά της η θεία πρόνοια είχε σημειώσει το τέρμα των δυστυχιών σας. Η γενναιότης σας ανέκτησε την ελευθερίαν... Θα έπρεπε οι λαοί οι οποίοι μας περιβάλλουν να μας τείνουν χείρα βοηθείας, αφού οφείλουν εις την Ελλάδα ένα μέρος του πολιτισμού των και της ευημερίας των.
Η αλήθεια μας υποχρεώνει να διακηρύξωμεν μεγαλοφώνως ότι η καρδιά των εθνών έχει σκιρτήσει προς εύνοιάν μας και οι εξάρσεις των θα εξεδηλούτο με περισσοτέραν ενέργειαν εάν δεν συνεπιέζοντο υπό μιας διεστραμμένης πολιτικής. Βεβαίως εάν μία πλήρης αφοσίωσις αρκούσε διά να στέψη την προσπάθειάν μας, ο θρίαμβος θα ήτο βέβαιος. Αλλά πόσα εμπόδια πρέπει να υπερνικήσωμεν!
Κοινός αγώνας
Υπ’ αυτάς τας συνθήκας στρέφοντες τους οφθαλμούς προς τον νέον κόσμον, προς τους λαούς οι οποίοι αφού συνέτριψαν την τυραννίαν είναι νεωστί γεννημένοι εις την ελευθερίαν, η Αϊτή καλεί ειδικώς τα βλέμματά μας...
Γενναίοι Αϊτινοί, έχετε δοκιμάσει τας αγωνίας της δουλείας η οποία προ ολίγου εβάρυνε εφ’ υμών. Τέκνα αυτής τής Αφρικής, των οποίων οι τόποι είναι γειτονικοί προς αυτούς της Ελλάδος, έλθετε εις βοήθειάν μας.
Τριάντα χιλιάδες τυφέκια και χρηματικά μέσα μας είναι αναγκαία κα εάν εις αυτό το δώρον ή το δάνειον προσετίθετο η άφιξις ενός των ταγμάτων σας, η θέα αυτών των γενναίων πολεμιστών από τα βάθη της Αμερικής θα έφερε τον τρόμον εις την ψυχήν των ανάνδρων δημίων μας. Η νήσος Υδρα είναι ο λιμήν, εις τον οποίον δύνασθε να αποστείλετε τας βοηθείας σας.
Η Ελλάς ελευθέρα θα σας ευγνωμονή δι’ αυτάς τας θυσίας. Μία τρυφερά φιλία θα στερεωθή μεταξύ των απογόνων σας και των ιδικών μας, μέχρι των απωτάτων απογόνων. Θα τους κληροδοτήσωμεν την ευγνωμοσύνην μας.
Η ιστορία θα ξαναειπή εις τας μέλλουσας γεννεάς ότι η σημαία της Αϊτής κυματίζουσα επί της Μεσογείου ήλθε να ενωθή με αυτήν της αναστημένης Ελλάδος. Θα είναι μία ένδοξος εποχή διά τα δύο έθνη και εις των ωραιότερων θριάμβων της δικαιοσύνης και της ανθρωπότητος».
ΤΑΚΗΣ ΚΑΤΣΙΜΑΡΔΟΣ
katsimar@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου