H MAXH TOY MAΡΑΘΩΝΑ, αφετηρία ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής συνείδησης!

➤  Γράφει ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΕΜΟΣ

Είναι γνωστό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ίδρυσε το «Μουσείο της Ευρώπης», το οποίο λειτουργεί από το 2006 μέσα στο συγκρότημα κτιρίων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Ως αφετηρία δε της Ευρωπαϊκής ιστορίας εκλαμβάνουν το 1.000 μ.Χ., εποχή του Καρλομάγνου. Όλα αυτά, όπως επανειλημμένα έχουμε γράψει, για να αποκλειστεί η ελληνική ιστορία και ο ελληνικός πολιτισμός που είναι και Ευρωπαϊκή ιστορία και Ευρωπαϊκός πολιτισμός.

Αφορμή τα δυόμιση χιλιάδες χρόνια από τη Μάχη του Μαραθώνα. Η Μάχη αυτή και η νίκη των Ελλήνων είναι η αρχή της ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής συνείδησης και η αρχή της ιστορίας της Ευρώπης. Και για να μη θεωρηθεί ότι είναι έμπνευση των νέων Ελλήνων η πανευρωπαϊκή σημασία της ιστορικής μάχης αναφέρω δύο μαρτυρίες μεγάλων πνευμάτων της Αρχαίας Ελλάδος, που είδαν από τότε την πανευρωπαϊκή σημασία της Μάχης του Μαραθώνα.

Ο γίγαντας της φιλοσοφίας Πλάτων στο διάλογο «Μενέξενος» (239 C-B) γράφει: «Οι Πέρσες κυρίαρχοι της Ασίας και αποσκοπώντας στην υποδούλωση της Ευρώπης, αναχαιτίστηκαν από τα παιδιά αυτής εδώ της χώρας, από τους πατέρες μας…».

Στον ίδιο διάλογο στο κεφ. 240 μιλώντας ο Σωκράτης λέει: «Εγώ μεν λοιπόν λέγω ότι εκείνοι οι άνδρες (οι Μαραθωνομάχοι) είναι πατέρες όχι μόνον των ιδικών μας σωμάτων, αλλά και της ελευθερίας και της ιδικής μας και της ελευθερίας όλων που κατοικούν αυτήν εδώ την ήπειρο» (την Ευρώπη).
Από τα παραπάνω επιβεβαιώνεται η αλήθεια περί της πανευρωπαϊκής σημαντικότητας της Μάχης του Μαραθώνα, ως αφετηρίας της γέννησης και ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής συνείδησης. Έτσι, παγιώθηκε οριστικά η διάκριση του κόσμου σε Ανατολή και Δύση, σε Ασία και Ευρώπη, κατά τους Μηδικούς πολέμους, οπότε όλοι σχεδόν οι Ασιάτες εξεστράτευσαν, πανστρατιά, κατά της Ελλάδος και στη συνέχεια (αργότερα) κατά της Ευρώπης.

Για την τότε, λοιπόν, Ευρώπη, την προγονική της σύγχρονής μας Ευρώπης, ο Μαραθώνας είναι που ορθώθηκε ως ένας γιγάντιος φράκτης αδιάρρηκτος κατά της απειλής της από την ασιατική πλημμυρίδα και συνεχίστηκε όλους τους μετέπειτα αιώνες μέχρι σήμερα.

Η Ελλάδα λοιπόν και στην συνέχεια το Βυζάντιο υπήρξαν για χιλιετίες το προπύργιο της Ευρώπης εναντίον όλων των επιδρομέων από την Ανατολή. Την αλήθεια αυτή παραδέχονται και επιβεβαιώνουν δύο Γάλλοι Ακαδημαϊκοί. Ο R. Grousset, στην Εισαγωγή του έργου του «Η Αυτοκρατορία της Ανατολής» (1949), γράφει: «Ορίζω την Ευρώπη: Το σύνολο των χωρών κληρονόμων του Ελληνικού πολιτισμού. Η πρώτη φορά που το Ευρωπαϊκό πνεύμα απόχτησε συνείδηση του εαυτού του, τούτο συντελέστηκε στην Ελλάδα κατά τον 5ον αιώνα π.Χ.. Συντελέστηκε με την εναντίωσή του στους Ασιάτες κατ’ αυτές τις ημέρες του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας…».

Η Μεγάλη Ελληνίστρια Γαλλίδα Ακαδημαϊκός Ζακλίν Ντε Ρομιγύ, από τον λόγο της στην Ακαδημία Αθηνών, το 1991: «Η Ελληνική Ιστορία θεμελίωσε την Ιστορία του Δυτικού κόσμου. Και το θεμέλιό της ήταν πολιτικό».

Οι δύο Γάλλοι Ακαδημαϊκοί δίνουν την απάντηση στους ιδρυτές του Μουσείου της Ευρώπης.
Και κάτι ακόμα: Ο Πρόεδρος του Διεθνούς Δικαστηρίου στη Χάγη κάθεται σε κάθισμα-θώκο, που είναι πιστό αντίγραφο του θρόνου του Μίνωα, που σώζεται στην Κνωσό, γιατί ο Μίνωας ήταν ο πρώτος δικαστής στην Ευρώπη…

Αν οι Πέρσες είχαν καταλάβει τότε την Ελλάδα, η Ευρώπη και η Ανθρωπότητα θα εστερούντο όσα πρόσφερε η Αρχαία Ελλάδα και η Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Η αρχαία Ελλάδα, το αρχαίο Ελληνικό Πνεύμα πρόσφερε την ανακάλυψη και αποκάλυψη της μορφής Άνθρωπος. Η ασπίδα του Αχιλλέα (Ιλ. Σ477 και εξής), δηλ. η αρχαία Ελληνική Σκέψη τοποθετεί τον άνθρωπο στο κέντρο του κόσμου, όπως τον τοποθέτησε η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία. Είναι ακριβώς αυτό που πρόσφερε η Ελλάδα στην Ευρώπη και την ανθρωπότητα: Την αποκάλυψη της μορφής ΑΝΘΡΩΠΟΣ.

Υπήρχαν και οι απέραντες μοναρχίες των Ανατολικών λαών, όπως η Περσική. Αυτές είχαν αναπτύξει έναν τεχνικό πολιτισμό. Αλλά, τους ανθρώπους τους έβλεπαν σαν ανελεύθερες και ασήμαντες μονάδες, σαν δούλους ικανούς μόνον για δουλειά.

Πρόσφερε τον Ελληνικό λόγο, που είναι μια εσωτερική κίνηση της ψυχής, η οποία υπηρετεί τρεις μεγάλες Αξίες: του Αληθινού, του Αγαθού και του Ωραίου.

Την Ιδέα της Παιδείας. Για τους Αρχαίους Έλληνες Παιδεία είναι η διαπαιδαγώγηση προς την αρετή από την παιδική ηλικία, που κάνει τον πολίτη να επιθυμεί και να αρέσκεται στο να γίνει τέλειος, να γνωρίζει δε να άρχεται και να άρχει με δικαιοσύνη (Πλάτωνος «Νόμοι 6443e-644»).

Το αρχαίο ελληνικό κράτος, «η πόλις», είχε κύριο σκοπό να βελτιώσει ηθικά τους πολίτες. Αν δεν το έκανε αυτό, ξέφευγε από τον προορισμό του. Το έργο Τέχνης είναι αδιανόητο για το αρχαίο ελλην. πνεύμα να μη μορφώνει, να μην ανεβάζει, να μην καθαίρει. Ο ποιητής και ο πεζογράφος, ο αρχιτέκτων και ο πλάστης, ο ζωγράφος και ο μουσικός, ο φιλόσοφος και ο πολιτικός, έπρεπε να είναι παιδαγωγοί του λαού.

Η Αρχαία Ελλάδα πρόσφερε την πλουσιότατη και πλαστικότατη και αξεπέραστη γλώσσα, την μητέρα όλων των Ευρωπαϊκών γλωσσών και όχι μόνον. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος έγραψε: «Η ελληνική γλώσσα είναι το μακρύτερο ζων ύδωρ του κόσμου, που φθάνει ως εμάς κατηφορίζοντας απάνω από τα λευκά μαλλιά του Ομήρου. Η γλώσσα είναι το όχημα που διακινεί τον πολιτισμό».

Ο Λένιν είχε διακηρύξει: «αν θέλετε να γκρεμίσετε ένα έθνος, γκρεμίστε τη γλώσσα του». Η ελληνική γλώσσα, όμως, ούτε γκρεμίζεται, ούτε αφανίζεται, γιατί είναι κεφαλόβρυσο ζωής και νερομάνα ήθους.
Η Αρχαία Ελλάδα πρόσφερε και την ιδέα «Πολίτης». Για τους αρχαίους Έλληνες ο πολίτης δεν είναι μόνον όραμα αλλά και πραγματικότητα. Η «Πολιτεία» και οι «Νόμοι» του Πλάτωνος, τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη, αλλά και όλος ο γραπτός και προφορικός λόγος είναι «πραγματείες» για την έννοια «πολίτης». Το να γίνει άριστος πολίτης ο άνθρωπος, αποτελούσε μέρος του εκπαιδυετικού ιδανικού των αρχαίων, στόχο και σκοπό, προς τον οποίο ατενίζει η Παιδεία.

Και τέλος έθεσε τις βάσεις των Επιστημών. Ο Θαλής ο Μιλήσιος, πρώτος είπε τον Θεό Νου, πρώτος μίλησε για τις κινήσεις του πλανητικού μας συστήματος, πρώτος διαίρεσε τον χρόνο σε 365 ημέρες.
Ονομαστικά θα αναφέρω όλους τους άλλους: Αναξίμανδρος, Αναξιμένης, Ξενοφάνης, Ηράκλειτος, Αναξαγόρας, Δημόκριτος, Αρχιμήδης, Ευκλείδης, Ιπποκράτης, Γαληνός κ.ά.

Τι πρόσφερε η Ελληνική Βυζαντινή Αυτοκρατορία, το Βυζάντιο στην Ευρώπη: Τη διάσωση της γλώσσας μαζί με την διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το «Ελληνικό κατόρθωμα», όπως ονομάστηκε, ήταν η επικράτηση της Ελληνικής γλώσσας. Η Ελληνική έγινε με το χρόνο η δεύτερη επίσημη γλώσσα του Ρωμαϊκού Κράτους.
Το Βυζάντιο «το εκχριστιανισθέν Ρωμαϊκόν Κράτος του Ελληνικού Έθνους» κατά τον Χάϊνζενμπεργκ, είναι η δεύτερη πηγή πνευματικού και πολιτιστικού ανεφοδιασμού της Ευρώπης.

Πρόσφερε τη Βυζαντινή Φιλοσοφία και Θεολογία και την Ποίηση και Μουσική, τη Ζωγραφική και Αρχιτεκτονική. Η Εκκλησιαστική Ποίηση με την τρυφερότητα και γλυκύτητα των αισθημάτων, την τραγικότητα της πτώσεως και τον θρίαμβο της λυτρώσεως, την ανάταση και τη γαλήνη. Πρόσφερε τον εκπολιτισμό και εκχριστιανισμό των Σλάβων, καθώς και την εθνική τους Αναγέννηση.

Τα ονόματα των Ελλήνων ιεραποστόλων Κυρίλλου και Μεθοδίου είναι ιερά για όλο το σλαβικό κόσμο, γιατί αυτοί τους εισήγαγαν στον κύκλο των Ευρωπαϊκών και πολιτισμένων λαών, αυτοί εδημιούργησαν την Εκκλησία τους, το αλφάβητο, τη φιλολογία, τη μουσική και την τέχνη τους.

Πρόσφερε τη Δημιουργία της Αναγέννησης στη Δύση. Αν η Δύση είχε αποξενωθεί τελείως από την κλασική μόρφωση κατά τον Μεσαίωνα και βυθισθεί στο σκοτάδι, το Βυζάντιο κατόρθωσε να διατηρήσει αλώβητη όλη την κληρονομιά της Ελληνικής Αρχαιότητος, ώστε να είναι ικανό να στείλει στην κατάλληλη στιγμή στη Δύση ένα Χρυσολωρά, ένα Τραπεζούντιο, ένα Γαζή, ένα Βησσαρίωνα, ένα Λάσκαρι, ανθρώπους που ετοίμασαν τον Ουμανισμό και την Αναγέννηση.

Δικαιώνεται απόλυτα ο Γερμανός ποιητής και φιλόσοφος, Φρειδερίκος Σίλλερ, όταν έγραφε:  

Καταραμένε Έλληνα…
Όπου και να γυρίσω τη σκέψη μου
Όπου να στρέψω την ψυχή μου,
Μπροστά μου σε βρίσκω…

Μνήμες της Μάχης του Μαραθώνα

Οπως μαρτυρείται από τη φιλολογική παράδοση, ο Μιλτιάδης, ζήτησε πριν από τη μάχη τη βοήθεια της Αρτεμης Αγροτέρας (προστάτιδας των δασών και της θήρας). Της υποσχέθηκε μάλιστα πως θα θυσίαζε τόσες κατσίκες όσες και οι νεκροί εχθροί [Κλαύδιος Αιλιανός, Ποικίλη Ιστορία Β'. 25). Ο Ξενοφών, αναφερόμενος στο ίδιο περιστατικό, αποκαλύπτει πως μετά τη νίκη τους οι Αθηναίοι αδυνατούσαν να βρουν 6.400 κατσίκες (τόσοι ήταν οι νεκροί Πέρσες) και αποφάσισαν να θυσιάζουν 500 κάθε χρόνο έως ότου αποπληρώσουν το τάμα τους.

Ο πολέμαρχος Καλλίμαχος, μαζί με άλλους επιφανείς Αθηναίους, πρέπει να έχασε τη ζωή του κατά τη διάρκεια της τελευταίας φάσης της μάχης, η οποία διεξήχθη γύρω από τα πλοία. Ενθουσιασμένοι από τη νίκη τους. οι Αθηναίοι διέσπασαν τις γραμμές τους και αποδύθηκαν σε μια άγρια καταδίωξη των εχθρών. Με αυτό τον τρόπο όμως αποτέλεσαν εύκολο στόχο για κάποιους έμπειρους Πέρσες τοξότες, οι οποίοι προσπαθούσαν να καλύψουν την υποχώρηση των συμπολεμιστών τους. Ο Πλούταρχος [Συναγωγή Ιστοριών παραλλήλων ελληνικών και ρωμαϊκών] αναφέρει πως το σώμα του Αθηναίου πολέμαρχου βρέθηκε κατατρυπημένο από τα περσικά βέλη.

Αμέσως μετά το τέλος της μάχης, ο Μιλτιάδης, επικεφαλής εννέα φυλών, έσπευσε προς την Αθήνα για να εμποδίσει πιθανή απόπειρα απόβασης των Περσών. Ο Αριστείδης με τους οπλίτες της Αντιοχίδας φυλής παρέμεινε στον Μαραθώνα για τη φύλαξη των λαφύρων και των τραυματιών. Ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο Αθηναίος στρατηγός, πιστός στο ήθος του, δεν επωφελήθηκε για να οικειοποιηθεί το παραμικρό από τα αμύθητης αξίας περσικά λάφυρα.

Η κλασική διαδρομή (42.195 μέτρα) του αγωνίσματος του Μαραθωνίου, η οποία υιοθετήθηκε για πρώτη φορά στους Α’ Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα το 1896 αφού το πιθανότερο είναι πως ο άγνωστος ημεροδρόμος μετέφερε το μήνυμα της νίκης από τον ημιορεινό δρόμο που περνά μέσα από τον δήμο Κηφισιάς. Ωστόσο, οι διοργανωτές των αγώνων προτίμησαν τη μεγαλύτερη αλλά σαφώς πιο βατή διαδρομή.

Η απουσία του περσικού ιππικού από το πεδίο της μάχης στον Μαραθώνα έδωσε στους Αθηναίους και τους Πλαταιείς ένα ανέλπιστο πλεονέκτημα. Τι θα συνέβαινε όμως αν οι ιππείς δεν είχαν αποσυρθεί την παραμονή της σύγκρουσης; Είναι απίθανο ο Μιλτιάδης και οι υπόλοιποι στρατηγοί να μην είχαν καταστρώσει ένα σχέδιο μάχης που θα περιελάμβανε και τρόπους αντιμετώπισης του εχθρικού ιππικού. Στις ημέρες που μεσολάβησαν από την άφιξη των Αθηναίων στον Μαραθώνα μέχρι τη στιγμή της σύγκρουσης θα πρέπει να πραγματοποιήθηκαν πολλές ασκήσεις για την όσο το δυνατόν καλύτερη εκτέλεση των ελιγμών της φάλαγγας την ώρα της μάχης λαμβάνοντας ως δεδομένη την ύπαρξη των Περσών ιππέων.

Ο ηρωικός αγώνας του Κυναίγειρου διόγκωσε τον μύθο γύρω από τις συνθήκες θανάτου του. Ετσι, σύμφωνα με αυτόν, ο Αθηναίος πολεμιστής, μόλις έχασε τα χέρια του από τον πέλεκυ του Πέρση αντιπάλου του, προσπάθησε να συγκρατήσει το πλοίο με τα δόντια του! Ενα δεύτερο κτύπημα όμως του έκοψε το κεφάλι.

Μόλις έναν χρόνο μετά την αποθέωση του στον Μαραθώνα, ο Μιλτιάδης γνώρισε το σκληρό πρόσωπο της αθηναϊκής δημοκρατίας. Το 489 π.Χ. επιτέθηκε στην Πάρο με την κατηγορία ότι δεν είχε ενισχύσει την Αθήνα στις δύσκολες στιγμές της περσικής εισβολής, χωρίς όμως επιτυχία. 

Ο Αλκμεωνίδης Ξάνθιππος, πατέρας του Περικλή, κατηγόρησε τον Μιλτιάδη για προδοσία Ο κατηγορούμενος καταδικάσθηκε σε υπέρογκο πρόστιμο (50 τάλαντα). Αδυνατώντας να το πληρώσει φυλακίσθηκε και τελικά πέθανε στη φυλακή από γάγγραινα, συνέπεια τραύματος από την εκστρατεία της Πάρου. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ετάφη στον Μαραθώνα, μακριά από την πόλη που λησμόνησε τόσο γρήγορα σε ποιον όφειλε τη σωτηρία της.

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο βασιλιάς Δαρείος – αμέσως μετά την κατάπνιξη της Ιωνικής Επανάστασης και οργισμένος με τους Αθηναίους οι οποίοι είχαν τολμήσει να εκστρατεύσουν εναντίον του – ανέθεσε σε έναν δούλο να του υπενθυμίζει συνεχώς την προσβολή που του είχε γίνει από τους θρασείς Αθηναίους: “Δέσποτα, μέμνησο των Αθηναίων”. Αναμφίβολα, η αιτία της περσικής εισβολής στην Αθήνα δεν σχετίζεται με την ευ-θιξία του Πέρση μονάρχη Ωστόσο, από το περιστατικό αυτό (το οποίο περισσότερο ανήκει στην παραφιλολογία παρά στην ιστορία) προκύπτει ότι η διοίκηση μιας αχανούς αυτοκρατορίας ήταν τόσο κοπιώδες έργο, ώστε ο μεγάλος βασιλιάς δεν μπορούσε να θυμάται ένα ασήμαντο κρατίδιο όπως η Αθήνα!

Νίκος Γιαννόπουλος

Φωτογραφίες κείμενα από το περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία