Γεωπολιτική Προπαγάνδα .

H πρόσφατη διαδικτυακή δημοσίευση "The Geopolitics of Greece: a Sea at its Heart" (Γεωπολιτική της Ελλάδος: μια θάλασσα στην καρδιά της) στο αμερικανικό think-tank Stratfor έχει εγείρει βαθειά ανησυχία. Οι αναλυτές της Stratfor επαγγέλλονται για την χώρα μας γεωπολιτική συρρίκνωση, οικονομική κατάρρευση και κοινωνική βία. Τέτοια ενδεχόμενα δεν μπορούν, βέβαια, να αποκλειστούν. Πολλοί Έλληνες αναλυτές έχουν από καιρό επισημάνει τους κινδύνους αυτούς, ώστε να αφυπνιστεί η ελληνική κοινωνία.

Η δημοσίευση της Stratfor δεν προσθέτει, επομένως, τίποτε νέο ως προς την ουσία. Η ειδοποιός διαφορά της μελέτης αυτής έγκειται στο ύφος και την επιχειρηματολογία. Οι αρνητικές προοπτικές για την Ελλάδα παρουσιάζονται αναπότρεπτες· προβάλλονται ως έκβαση γεωπολιτικής νομοτέλειας και όχι ως συνέπεια της αστοχίας του ελληνικού πολιτικού συστήματος.

Από τις δέκα σελίδες του κειμένου, μόνο μία αφορά την σημερινή Ελλάδα. Οι υπόλοιπες εννέα είναι συνονθύλευμα γεωγραφικών και ιστορικών στοιχείων και αναλύσεων οι οποίες, όμως, δεν αντέχουν σε καμμία, στοιχειωδώς σοβαρή, επιστημονική κριτική. Πλήρεις αναχρονισμών και αντιφάσεων, προφανώς έχουν συνταχθεί προχείρως, με συγκεκολλημένες πληροφορίες από αναφομοίωτες και συχνά πεπαλαιωμένες πηγές.

Επί παραδείγματι, η οικονομική γεωγραφία της Ελλάδας αντλείται από μελέτες της δεκαετίας 1940 και 1950, όπου επισημαίνονται προβλήματα της εποχής, του τύπου «το έδαφος αυτό οδηγεί σε κτηνοτροφία αιγοπροβάτων και όχι σε μεγάλης κλίμακας γεωργία» (σελ. 4). Σε όλο το κείμενο κυριαρχεί η σύγχυση ανάμεσα στο έδαφος της σημερινής Ελλάδος και στους ποικίλους χώρους της μακραίωνος ελληνικής ιστορίας· ακόμη και ο ίδιος ο συγγραφέας μοιάζει να αντιλαμβάνεται το αδιέξοδο, στην αμήχανη αναφορά του στο Βυζάντιο (σελ. 7).

Από πολιτική άποψη, δεν έχει σημασία ο επιστημονικά ερασιτεχνικός χαρακτήρας του κειμένου. Ασυγκρίτως μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο επιδιωκόμενος στόχος. Στον συνήθη, μη επαΐοντα αναγνώστη δημιουργείται η εντύπωση ότι τα κοινότοπα ή αυθαίρετα συμπεράσματα στην τελευταία σελίδα προκύπτουν από ενδελεχή ανάλυση· ότι, δηλαδή, η προσέγγιση του Stratfor διαφοροποιείται, ως προς την επιστημονικότητα, από άλλες αναλύσεις για το ίδιο θέμα. Η Ελλάδα εμφανίζεται a priori καταδικασμένη, χωρίς δυνατότητα διεξόδου, από δύο σχεδόν μεταφυσικές δυνάμεις: την Ιστορία και την Γεωγραφία.

Η μεθοδολογία δεν είναι νέα. Η χρήση της Γεωπολιτικής ομολογεί τον χαρακτήρα της, για όσους τουλάχιστον γνωρίζουν την ιστορία του όρου. Χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από την ναζιστική Γερμανία, ως προπαγανδιστικό όπλο. Στόχος ήταν και τότε να αμφισβητηθεί η ελευθερία των λαών να καθορίζουν την μοίρα τους, την οποία εγνώριζαν μόνοι οι Γερμανοί «γεωπολιτικοί αναλυτές» και οι συνοδοιπόροι τους. Η κλασική αυτή Γεωπολιτική εγκαταλείφθηκε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, με καταλυτική καταδίκη των μεθόδων της.

Από την δεκαετία του 1970 επανέρχεται η ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα στον γεωγραφικό χώρο και την πολιτική ως Κριτική Γεωπολιτική (Critical Geopolitics). Η συγκεκριμένη προσέγγιση, κατά την οποία η Ελευθερία και οι πνευματικές διαστάσεις της πολιτικής διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο έναντι των υλικών συνθηκών, ελάχιστα απασχολεί τους παλαιο-γεωπολιτικούς του Stratfor. Πολύ πιο χρήσιμη τούς φαίνεται η μεθοδολογία της σχολής του Karl Haushofer και του Zeitschrift für Geopolitik- το ψευδο-επιστημονικό όργανο του γερμανικού ρεβανσισμού.

Τα συμπεράσματα της μελέτης του Stratfor δεν δημιουργούν ανησυχία καθ’εαυτά· δεν προσθέτουν τίποτε στα όσα ήδη γνωρίζουμε για τις δυσκολίες της χώρας μας. Αγνοούν πλήρως και συστηματικά τις ευκαιρίες, τις δυνατότητες, την ελευθερία των Ελλήνων να διαφύγουν από τον φαύλο κύκλο στον οποίο έχουν παρασυρθεί, υπό την επίδραση υποτιθεμένων φίλων. Πολλά από τα αναπόδεικτα αποφθέγματα της μελέτης, όπως π.χ. η αχρηστευμένη γεωπολιτική θέση της Ελλάδος, είναι άκρως αμφιλεγόμενα.

Η δημοσίευση της ψευδο-επιστημονικής μελέτης στο Stratfor πρέπει απλώς να καταγραφεί ως ένα ακόμη στοιχείο στους προπαγανδιστικούς πολέμους οι οποίοι ουδέποτε έπαυσαν. Κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, για να αμφισβητηθεί η ελευθερία των λαών, χρησιμοποιήθηκε ο Μαρξισμός-Λενινισμός, μια άλλη υλιστική αιτιοκρατία. Μετά την χρεωκοπία του Κομμουνισμού, επανεμφανίζεται η Γεωπολιτική, αναθερμασμένη τροφή, για να παραπλανήσει όσους δεν διαθέτουν ιστορική και γεωγραφική παιδεία, ανακαλώντας σκοτεινές ημέρες της Ανθρωπότητος.

του Γ. -Σ. Πρεβελάκη*

* Καθηγητή Γεωπολιτικής στο

Πανεπιστήμιο της Σορβόννης

(από την εφημερίδα "Εστία")