Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΔΥΚ (14-15-16/8/1974)

Ποιά η συμβολή της ΕΛΔΥΚ εκείνες τις κρίσιμες μέρες του 1974;
Η ΕΛΔΥΚ του 1974 αποτελούσε μιά πάρα πολύ αξιόμαχη Μονάδα, στελεχωμένη σε επίπεδο υπομονάδων της, με αξιόλογα και ικανώτατα - όπως αποδείχθηκε από τα πολεμικά γεγονότα - στελέχη.
Το γεγονός ότι η ΤΟΥΡΔΥΚ δεν έπαιξε σχεδόν κανένα ενεργό ρόλο στις επιχειρήσεις του "Αττίλα Ι", αλλά αντίθετα μολαταύτα είχε σαν απώλεια και τον Διοικητή της, Συνταγματάρχη Βεζύρογλου, αυτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην αποτρεπτική παρουσία της ΕΛΔΥΚ.

Διοικητής της εκείνη την εποχή ήταν ο Συνταγματάρχης (ΠΖ) Νικολαίδης, ο οποίος μόλις είχε τοποθετηθεί στην Μονάδα.

Το μέγα λάθος που του καταλογίζεται είναι ότι παρακολουθούσε από μακριά τα γεγονότα, και πειθαρχούσε αφάνταστα στις εντολές του ΓΕΕΦ.

Απόδειξη ότι συναίνεσε στην αποστολή αυτοκτονίας της ΕΛΔΥΚ κατά του Κιόνελι, χωρίς προπαρασκευή Πυροβολικού, χωρίς σοβαρή υποστήριξη αρμάτων και βέβαια χωρίς να λαμβάνει υπ'όψιν του ότι αυτό θα γινόταν υπό το φως της ημέρας, καθ' ήν στιγμήν η Τουρκική Αεροπορία ήταν η μοναδική παρούσα στους Κυπριακούς αιθέρες, ο δε χώρος προ του Κιόνελι ήταν εξαιρετικά ακάλυπτος, αποψιλωμένος χωρίς φυσικές οχυρές θέσεις.

Η ΕΛΔΥΚ εκ προοιμίου εθεωρείτο εξαιρετικά υπολογίσιμος αντίπαλος από τους Τούρκους. Οργανωμένη με τα πρότυπα του Ελληνικού Στρατού, στον οποίο στην ουσία ανήκε, είχε σαν κύρια αποστολή την προστασία της νήσου, όπου και όταν αυτό της ζητηθεί.

Γι’ αυτό και κατά την διάρκεια της εισβολής, κάποιες υπομονάδες της, αποσπάσθηκαν για αποστολές, σε άλλα σημεία πέραν του Στρατοπέδου της.

Κατά κύριο λόγο ο 1ος λόχος αποσπάσθηκε, στην περιοχή Καραβά να συνδράμει τις εκεί μονάδες της Εθνικής Φρουράς που θα προσπαθούσαν να αναχαιτήσουν την προσπάθεια εξάπλωσης της Τουρκικής προέλασης προς δυσμάς.

Όμως ο κύριος όγκος των δυνάμεών της ήταν ταγμένος πίσω από τον λόφο της Μακεδονίτισσας, εκεί όπου είναι σήμερα ο Τύμβος με τα κενοτάφια των πεσόντων Ελλήνων στρατιωτικών, Ελλαδιτών και Κυπρίων, ενώ δυνάμεις 2 λόχων είχαν οχυρωθεί με τους άντρες τους ακροβολισμένους στα χαρακώματα και ορύγματα προ του Στρατοπέδου, στον Γερόλακκο.

Και αυτό γιατί με πολύ σωστή πρωτοβουλία του Διοικητή της, προληπτικά, το χάραμα της ημέρας της εισβολής (04.00 πμ) δόθηκε η εντολή να αναπτυχθεί όλη η Μονάδα σε χώρους διασποράς εντός και εγγύς του Στρατοπέδου της.

Έτσι δεν τους βρήκε στα καταλύματά τους η πρώτη επίθεση των τουρκικών βομβαρδιστικών με βόμβες ναπάλμ, που κυριολεκτικά δημιούργησε εικόνες "Κόλασης του Δάντη" μέσα στο Στρατόπεδο.
Το υποτιθέμενο αντίπαλο δέος, η ΤΟΥΡΔΥΚ είχε εγκαταλειφθεί από το βράδυ προ της εισβολής και οι άντρες της βρήκαν καταφύγιο στον Τουρκοκυπριακό θύλακα του Κιόνελι. Γιά να μην γίνει αντιληπτή η απόσυρσή τους, έβαλαν τα μεγάφωνα του Στρατοπέδου τους, να παιανίζουν εμβατήρια και είχαν φωταγωγήσει πλήρως τον χώρο.

Αυτό από μόνο του, έπρεπε να θεωρηθεί ύποπτο, διότι με τις πληροφορίες που υπήρχαν τότε για τον απόπλου της αποβατικής δύναμης από την Μερσίνα, με επικείμενη την πολεμική σύγκρουση, ποιά Στρατιωτκή Μονάδα φωταγωγείται σαν να έχει δεξίωση;
Όμως τέτοια ώρα, τέτοια λόγια.

Εκείνη την στιγμή τίποτα δεν αξιολογείτο σωστά, για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω, ούτε από την τοπική ΕΥΠ, ούτε από το 2ο Ε.Γ. του ΓΕΕΦ, ούτε από το 2ο Ε.Γ. της ΕΛΔΥΚ.
Τελικά η ΕΛΔΥΚ, τουλάχιστον τάχθηκε αμυντικά μετά την αποτυχημένη επίθεση στο Κιόνελι, σε νέα χαρακώματα και ορύγματα τα οποία σκάφτηκαν με αστραπιαία ταχύτητα.

Στις 17:00 της 22ας Ιουλίου, μια ώρα μετά την κατάπαυση πυρός, στον Β. τομέα της Λευκωσίας οι Τούρκοι προσπάθησαν να προωθηθούν καλυμμένοι πίσω από ένα κοπάδι πρόβατα !!!
Έγιναν αντιληπτοί απ' την αρχή με γέλια απ' την Εθνοφρουρά, αφέθηκαν να πλησιάσουν αρκετά και θερίστηκαν μαζί με το κοπάδι...

Στις 18:00 - και ενώ είναι σε ισχύ η συμφωνία για κατάπαυση του πυρός από τις 16.00 - 500 περίπου Τούρκοι στρατιώτες με όλμους πλησιάζουν εντελώς ύπουλα, με έρπειν, κρυφά το στρατόπεδό της ΕΛΔΥΚ στα 500 μ. ανατολικά και άλλοι 500 περίπου από τα δυτικά, ελπίζοντας να το καταλάβουν αιφνιδιαστικά. Έγιναν αντιληπτοί και παρά τις εντολές του ΓΕΕΦ για διατήρηση της εκεχειρίας αυτοί πλησίαζαν μέχρι σημείου άλματος εφόδου, βοηθούμενοι απ' το σκοτάδι που άρχισε να πέφτει και την αφέγγαρη νύχτα.

Ο σκοπός του 4ου λόχου τους αντιλήφθηκε και έριξε στον αέρα προειδοποιητικά. Το ΓΕΕΦ επέμενε να τηρηθεί η κατάπαυση του πυρός με τους Τούρκους δίπλα στα συρματοπλέγματα του στρατοπέδου! Ο διοικητής όμως του Λόχου με πρωτοβουλία του, παραβλέπει την διαταγή του ΓΕΕΦ για «μη αντίδραση εν επαφή με τον εχθρό» και εφαρμόζοντας ότι διδάχθηκε στην ΣΣΕ, διέταξε αρχικά προειδοποιητικές βολές και στη συνέχεια έδωσε διαταγή πυρός, μέχρι που οι Τούρκοι απομακρύνθηκαν.

Το πρωί βρέθηκαν δίπλα στα συρματοπλέγματα αρκετοί νεκροί Τούρκοι στρατιώτες φορτωμένοι με όλμους και οπλοπολυβόλα. «Η κατάπαυση πυρός δεν ίσχυε για τους άνανδρους Τούρκους και προσπαθούσαν να την εκμεταλλευτούν όσο γίνεται καλύτερα» (από συνέντευξη βετεράνου της «ΕΛΔΥΚ»).

Την Τρίτη 23 Ιουλίου, δηλαδή την επομένη της κατάπαυσης πυρός οι Τούρκοι προωθήθηκαν αργά και διστακτικά στη θέση του 11ου Σ.Π. , ανάμεσα στην ΕΛΔΥΚ και στο Αεροδρόμιο Λευκωσίας, το οποίο προσπάθησαν να πλησιάσουν, αλλά ανακόπηκαν από τη Α’ Μοίρα Καταδρομών που ήρθε με τα «Νοράτλας» από το Μάλεμε της Κρήτης, με την γνωστή «αποστολή Νίκη» και που από το βράδυ της προηγούμενης, είχε αναλάβει την υπεράσπισή του.

Αργότερα το αεροδρόμιο τέθηκε υπό την προστασία του Ο.Η.Ε. με παρέμβαση του Κούρτ Βάλντχάϊμ και έτσι παραμένει ως σήμερα (Καναδοί Κυανόκρανοι ανέλαβαν την προστασία του κατά τα τέλη των εχθροπραξιών).

Το πρωί της 14ης Αυγούστου, βρήκε τους άνδρες της ΕΛΔΥΚ σε γραμμή άμυνας στο στρατόπεδο της, στα ορύγματα και στις θέσεις διασποράς που είχαν ανακατασκευάσει.
Στην άμυνα του στρατοπέδου ήσαν όσοι είχαν μείνει από τις μάχες του Καραβά (από τον ηρωικό 1ο λόχο που στην ουσία δεν υπήρχε πια) οι οποίοι είχαν συμπτυχθεί σε διλοχία με υπολείμματα του 6ου λόχου, υπό τον Ταγματάρχη Στεργιόπουλο.

Οι υπόλοιποι ήταν, ο 2ος με διοικητή τον Υπολοχαγό Κωσταντούλα, ο 4ος με τον Κύπριο Λοχαγό Λ.Ιωαννίδη, ο λόχος διοικήσεως της ΕΛΔΥΚ με διοικητή τον Ταγματάρχη Δελή, μια διμοιρία μηχανικού με διοικητή τον Λοχαγό Σταυριανάκο και άλλα μικρά τμήματα εφέδρων Κυπρίων σε διμοιρίες τυφεκιοφόρων.
Διοικητής όλου αυτού του «μωσαϊκού» των αμυνόμενων δυνάμεων, ήταν ο Αντισυνταγματάρχης Σταυρουλόπουλος.

Από το πρωί που ξεκίνησε ο Αττίλας ΙΙ, οι Τούρκοι άρχισαν να χτυπούν με πυρά βαρέος πυροβολικού και αεροπορίας.

Στις 10:00 εκδηλώθηκε η πρώτη επίθεση πεζικού η οποία αποκρούσθηκε από τους υπερασπιστές της.
Στις 11:00 μία δεύτερη προσπάθεια Τουρκικού πεζικού και αρμάτων αποκρούστηκε πάλι. Την ίδια τύχη είχε και επίθεση των Τούρκων στις 15:00.

Σε όλη αυτή τη διάρκεια η αεροπορία τους, χτυπούσε κατά διαστήματα, τους υπερασπιστές του Στρατοπέδου, αρχικά με βόμβες ναπάλμ και ακολούθως με πολυβολισμούς.
Η ηρωική άμυνα του Στρατοπέδου από την ΕΛΔΥΚ αποδεικνυόταν η αποτελεσματικότερη των δυνάμεών μας, γιατί με τις εύστοχες βολές των ΠΑΟ της μονάδας, δεν τολμούσαν να προελάσουν τα άρματά τους.
Οι Τούρκοι σε μπουλούκια έκαναν επίθεση, σε μπουλούκια υποχωρούσαν.

Και πάντα oι επιτιθέμενοι ευρίσκονταν πίσω από την κάλυψη των προπορευόμενων αρμάτων τους. Όταν ένα Τούρκικο άρμα δεχόταν μιά αντιαρματική βολή, τα υπόλοιπα υποχωρούσαν και μαζί με αυτά το πεζικό που τα ακολουθούσε.
Από το πρωί της 15ης Αυγούστου, οι Τούρκοι ξανάρχισαν να βάλλουν εναντίον της ΕΛ.ΔΥ.Κ. με πυρά πυροβολικού και αεροπορίας αδιάκοπα.

Όμως δεν τόλμησαν καμία επίθεση πεζικού και αρμάτων.
Η παντελής αποτυχία των επιθέσεων τους την 14η Αυγούστου, τους αποθάρρυνε.
Γι’ αυτό έριξαν το βάρος τους των επιθέσεων τους (αναζητώντας άλλη οδό διάσπασης της Άμυνας Λευκωσίας) κατά του άξονα του προαστείου του Αγ.Παύλου – Αγ.Δομετίου.
Όμως και εκεί έφαγαν τα μούτρα τους!

Διότι εκεί ήταν η ζώνη ευθύνης ενός εξαιρετικού Έλληνα Αξιωματικού, του Ταγματάρχη Δημητρίου Αλευρομάγειρου Διοικητή του 336 ΤΕ (μετέπειτα Αντιστρατήγου και Γενικού Επιθεωρητή Στρατού), ο οποίος ουσιαστικά με τους άντρες του, πολεμώντας λυσσασμένα εναντίον υπεράριθμων Τούρκων και με ελλιπέστατο οπλισμό, κράτησε την Λευκωσία, ανέπαφη, ουσιαστικά στα όρια της Πράσινης γραμμής που προϋπήρχαν, της εισβολής (για τον ηρωικό αγώνα του 336 ΤΕ θα αναφερθώ αναλυτικά σε άλλο κεφάλαιο).

Στην ΕΛΔΥΚ τώρα, ο διοικητής της, προβλέποντας νέα επίθεση των Τούρκων, ακόμα πιο ισχυρή την επομένη (16η Αυγούστου) ζήτησε από το ΓΕΕΦ αντιαρματική υποστήριξη και μεγαλύτερη υποστήριξη πυρών πυροβολικού. Όμως αντί αυτών του έστειλαν τρία τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού! Αντιλαμβανόμενος την μη χρησιμότητά τους υπό αυτές τις περιστάσεις, τα έστειλε πίσω την νύχτα, έτσι ώστε να διατεθούν σε άλλες αποστολές.

Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε το «άσχημο παιχνίδι» που έπαιξαν ορισμένοι από τους άνδρες των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίοι πρόδιδαν στους Τούρκους, πληροφορίες μάχης των Ελληνικών Δυνάμεων (παρόμοιες αισχρές πράξεις τους θα δούμε και στην Αμμόχωστο αλλά και στην περιοχή ανατολικά της Κερύνειας, όπως στην Αλωνάγρα και το Συχαρί – αναφορά Ταξίαρχου Δημ. Χάντζου, τότε Διοικητή του 361 Τ.Π., στα βιβλία του)

Αυτό αποδεικνύεται και από μαρτυρίες στρατιωτών της πρώτης γραμμής όπως του Στρ.Σπανογιάννη της ΕΛΔΥΚ όπου έβλεπε τις βολές του πυροβολικού των Τούρκων να γίνονται απόλυτα εύστοχες, πέντε μόλις λεπτά μετά την πτήση Ελικοπτέρων του ΟΗΕ πάνω από τις οχυρωμένες Ελληνικές θέσεις, ενώ πέντε λεπτά ενωρίτερα ήταν απελπιστικά άστοχες. Άλλοι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ βεβαιώνουν ότι αφότου δόθηκε από Έλληνα αξιωματικό, στους αξιωματικούς του ΟΗΕ (μετά από φορτική απαίτησή τους), το σχεδιάγραμμα του ναρκοπεδίου που είχε υπήρχε μπροστά από το Στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, ένα ερπυστριοφόρο Μ-113 των κυανοκράνων πέρασε μέσα από αυτό αποτυπώνοντας ξεκάθαρα στο έδαφος, «το ασφαλές μονοπάτι» ανάμεσα στις νάρκες, το οποίο χρησιμοποίησαν την επομένη στην επίθεσή τους τα Τούρκικα άρματα!!!

Υπάρχουν και άλλες μαρτυρίες, όπως αυτή των ανδρών της Α’ ΜΚ που υπερασπιζόνταν το Αεροδρόμιο της Λευκωσίας, όπου οι Καναδοί κυανόκρανοι, περνούσαν ανάμεσά τους κατά την διάρκεια της ανάπαυλας από την μάχη, και ευθύς μετά, στην νέα επίθεση των Τούρκων, όλα τα σημεία παραλλαγής ή ενέδρας των ανδρών της Μοίρας, ήταν ήδη γνωστά στους Τούρκους που είτε τα απέφευγαν, είτε έριχναν όλο το βάρος της επίθεσής τους σε αυτά!

Ο Καταδρομέας Χρονιάρης εκνευρισμένος από αυτήν την συμπεριφορά των Καναδών πυροβόλησε και τραυμάτισε ελαφρά έναν Καναδό Ειρηνευτή!
Η ΕΛΔΥΚ πιά, έχοντας κρατήσει γερά ήδη δυο μέρες, με τους άντρες της σε θέσεις μάχης, που ήταν γεμάτες κρατήρες από βόμβες των 1.000 λιβρών και τα πάντα γκρεμισμένα και καμμένα, περιμένει ξημερώνοντας η 16η Αυγούστου, την νέα επίθεση των Τούρκων η οποία έμελλε να είναι και η πιο σφοδρή αλλά και η τελευταία.

Στις 08:30 το πρωί άρχισε να προσβάλλεται το Στρατόπεδο και τα γύρω υψώματα πάλι από την αεροπορία τους και συγχρόνως άρχισαν να κινούνται προς το Στρατόπεδο και προς την περιοχή του Αγ. Παύλου δυο Τουρκικοί σχηματισμοί. Ήταν δύο Ίλες μέσων αρμάτων Μ-47 σε σχηματισμό «Υ», ενισχυμένες με τάγματα πεζικού που τα ακολουθούσαν, υποστηριζόμενα από πυρά πυροβολικού καμπύλης τροχιάς που έρχονταν από το Κιόνελι. Ταυτόχρονα ξεκίνησε και ένας άλλος παρόμοιος τρίτος σχηματισμός, αποτελούμενος από μία Ίλη μέσων αρμάτων Μ-48 και πεζικό, κινούμενος με άξονα το Γερόλακκο προς τη θέση του 4ου Λόχου και του Λόχου Διοικήσεως.

Όλοι αυτοί οι σχηματισμοί αποκρούστηκαν μέχρι το μεσημέρι από τους λιγοστούς υπερασπιστές του στρατοπέδου με τα πενιχρά οπλικά συστήματα που διέθεταν.

Όταν μετά από συνεχείς επαναλαμβανόμενες επιθέσεις οι Τούρκοι κατάφεραν να φθάσουν στα 100μ από τις τελευταίες σειρές συρματοπλεγμάτων στα αριστερά, με το πλεονέκτημα της υπεροπλίας και του δεκαπλάσιου στρατεύματος που εφορμούσε, η μάχη κατέληξε εκ του συστάδην.
Παρόλο που κάποια αραιά πυρά υποστήριξης του πυροβολικού μας, έκοψαν κάπως την ορμή των αρμάτων τους, αυτοί σε λίγο θα έμπαιναν στις θέσεις του 4ου Λόχου.
Ήταν 13:00 και διατάχτηκε απαγκίστρωση.

Αυτή όμως θα έπρεπε να γίνει υπό το φως της ημέρας, με τα νώτα ακάλυπτα και σε έδαφος επικλινές, χωρίς φυσική κάλυψη. Πραγματική αυτοκτονία.

Προσπάθησαν τα πρώτα τμήματα, μέχρι που τα Τούρκικα άρματα και πεζικό έπεσαν στις γραμμές τους, οπότε οι Έλληνες μαχητές ενεπλάκησαν σε μάχη σώμα με σώμα και εξελίχθησαν σκηνές άπειρης αυτοθυσίας, ηρωισμού σε συνδυασμό με την απόγνωση και το αίσθημα της αυτοσυντήρησης!
Το πρόβλημα δημιουργήθηκε στο κέντρο, όπου εισήλθε και ο κύριος όγκος των επιτιθέμενων Τούρκων.

Στην αρχή οι Τούρκοι, λόγω σύγχυσης εξ αιτίας της ομοίου χρώματος (λόγω ΝΑΤΟ) της στολής εκστρατείας των Ελλήνων στρατιωτών, με αυτής των δικών τους, στην προσπάθειά τους να εκκαθαρίσουν το Στρατόπέδο από τους λιγοστούς Ελδυκάριους, πυροβολούσαν ανεξέλεγκτα ότι εκινείτο.
Σε αυτήν την προσπάθειά τους αλληλοεξοντώθηκαν πολλοί Τούρκοι στρατιώτες. Όμως ο υπερβολικά μεγάλος αριθμός τους για μια τέτοια επίθεση, τους επέτρεπε τέτοιες «πολυτέλειες».

Στις 13:35 τα Τούρκικα άρματα έμπαιναν πλέον από όλες τις μεριές στο Στρατόπεδο και προσπαθούσαν να κλείσουν σε μία λαβίδα τους υποχωρούντες Ελλαδίτες στρατιώτες.
Τότε ο Ανθυπασπιστής Κ.Κέντρας με την Διμοιρία Πολυβόλων έμεινε εκεί να καλύπτει τους υποχωρούντες συναδέλφους του και έκτοτε θεωρείται αγνοούμενος.

Με αυτή του την πράξη, έδωσε χρόνο στους συναδέλφους του να απαγκριστρωθούν προς την περιοχή Αρχαγγέλου. Τότε, έφταναν και έφεδροι από την Λεμεσό στο ύψωμα της Σχολής Γρηγορίου.
Δεν θα επεκταθώ σε λεπτομέρειες ηρωικών πράξεων που διαδραματίστηκαν εκείνες τις τελευταίες στιγμές που το Στρατόπεδο ακόμα διατηρούσε την Ελληνικότητά του.
Υπάρχει μιά ενδιαφέρουσα μαρτυρία γιά τον τελευταίο «αλφαμίτη» της πύλης του στρατοπέδου, «αγνοούμενο» στρατιώτη Κρατημένο.

Με την απαγκίστρωση, ο βοηθός πολυβολητής, στρατιώτης Λύνγκος (έως σήμερα «αγνοούμενος») τραυματίστηκε στα πόδια.
Εσπευσαν αμέσως κοντά του, οι φίλοι του στρατιώτες Μουλακάκης και Κρατημένος (ο δεύτερος εκείνη την ημέρα είχε υπηρεσία σαν «αλφαμίτης» στην Πύλη). Ο Λύνγκος δεν μπορούσε να κινηθεί.
Ο Μουλακάκης κατάλαβε ότι ήταν ανώφελο να παραμείνουν εκεί μιά και σε αυτό το σημείο του στρατοπέδου τα Τουρκικά άρματα απείχαν μόλις 50 μέτρα. Είπε στον Κρατημένο να φύγουν.
Εκείνος όμως, παρόλο ότι ήταν μάγειρος στην ειδικότητα, του είπε (μαρτυρία του στρ.Μουλακάκη στο ΓΕΕΦ): «Φύγε εσύ. Θα μείνω εδώ με τον Λύνγκο».

Φεύγοντας ο στρ.Μουλακάκης γύρισε γιά τελευταία φορά και τον είδε στο όρυγμά του, να ρίχνει με το τόμσον ριπές κατά των Τούρκων που προσπαθούσαν να περάσουν το αγκαθωτό συρματόπλεγμα, καθυστερώντας όσο μπορούσε την διείσδυσή τους, έτσι ώστε να καλύψει την υποχώρηση των συντρόφων του.

Κανένας δεν είδε ποτέ πιά τον τελευταίο «αλφαμίτη» της Πύλης, ο οποίος μαζί με τον στρ.Λύνγκο (και τόσους άλλους) από τότε αναφέρεται στην λίστα των «αγνοουμένων».
Οι Τούρκοι στη μανία τους για την ΕΛΔΥΚ που αντιστάθηκε ηρωικά, μάζεψαν τους νεκρούς στρατιώτες της, στον δρόμο μπροστά από το στρατόπεδο και αφού τους απογύμνωναν, τους έκοβαν τα κεφάλια και τους φωτογράφιζαν.

Ανάμεσα στους ηρωικά πεσόντες Αξιωματικούς της ήταν οι Λοχαγοί Σταυριανάκος και Σταμπουλής.
Ο πρώτος, επικεφαλής της διμοιρίας Μηχανικού της Μονάδας, χάνοντας τους περισσότερους άνδρες του σε μάχες σώμα με σώμα, πυροβολήθηκε από συζυγές πολυβόλο άρματος.
Πριν λίγο διέταζε τους άνδρες του (μαρτυρία Λοχία Φλέσσα), να μείνουν στα ορύγματά τους και αν χρειαστεί τα Τουρκικά άρματα να περάσουν από πάνω τους!

«Το Στρατόπεδο είναι Ελλάδα και θα το υπερασπιστούμε μέχρι ενός» είπε λίγο πριν σκοτωθεί.

Φωτογραφία από το εσωτερικό του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ - Πραγματική "Κόλαση του Δάντη"

Σε αυτήν την μάχη η ΕΛΔΥΚ έχασε πάνω από το 1/3 της δυνάμεως των υπερασπιστών του Στρατοπέδου της, που το ξεκίνημα της 14ης Αυγούστου, αριθμούσε περίπου 300 άνδρες.

Η διαπίστωση ότι κανείς εκ των υπερασπιστών της δεν «το έβαλε στα πόδια», παρόλο το γεγονός ότι η προσπάθειά τους φαινόταν καταδικασμένη, πρώτον λόγω του όγκου των επιτιθέμενων και δεύτερον λόγω των ισχνών μέσων που διέθεταν για την απώθησή τους, δείχνει τον ηρωισμό τους και το αίσθημα του καθήκοντος που είχαν στην καρδιά τους.

Υπήρξαν στιγμές άμυνας με απαράμιλλη λύσσα από πλευράς Ελλήνων μαχητών.
Από αφηγήσεις διασωθέντων, γνωρίζουμε ότι σε ένα όρυγμα όταν οι άντρες που ήταν μέσα σε αυτό, «έμειναν» από πυρομαχικά, βγήκαν έξω και επιτέθηκαν εναντίον του επερχόμενου τουρκικού τανκς, πετώντας με χαρακτηριστική λυσσώδη δύναμη εναντίον του …τα κράνη τους!
Παράκρουση μπροστά στον σίγουρο χαμό; Ίσως!

Οι άνδρες της ΕΛΔΥΚ απαγκιστρώθηκαν μόνο όταν διατάχθηκαν για αυτό, αφού πολλοί από αυτούς είχαν καταπλακωθεί μέσα στα ορύγματά τους από τα εφορμούντα Τούρκικα τάνκς, έχοντας ξοδέψει πρώτα και τα τελευταία πυρομαχικά τους!

Για την «Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ» ο Στρτης Μ.Χαζάπης, ένας από τους επιζώντες έδωσε μια χαρακτηριστική συνέντευξη στην Εφημερίδα «Ελεύθερος Κόσμος» που παρουσιάζω αυτούσια, γιατί δίνει ανάγλυφα την τραγικότητα των γεγονότων της 14-16 Αυγούστου 1974:

«Κε Χαζάπη, πείτε μας για την εμπειρία σας στην Κύπρο το 1974.

Όπως σας είπα, ήμουν στην νέα φουρνιά των ΕΛΔΥΚάριων που έφθασαν στην Κύπρο με το αρματαγωγό "Λέσβος" το απόγευμα της Παρασκευής 19 Ιουλίου 1974. Κατά τον πρώτο "Αττίλα" συμμετείχα στην περιφρούρηση του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ και στο χτύπημα των Τούρκων αλεξιπτωτιστών, καθώς τα αεροπλάνα περνάγανε από πάνω μας. Η συμμετοχή μου ήταν στο Δεύτερο "Αττίλα".

 
Μετά την Ανακωχή της 22ας Ιουλίου και μέχρι την έναρξη του Δευτέρου "Αττίλα", ποιο ήταν το κλίμα που επικρατούσε στην Κύπρο και τι ηθικό είχατε στην δική σας μονάδα; 

 Μεταξύ πρώτου και δευτέρου "Αττίλα" το ηθικό μας έπεσε και θα σας εξηγήσω γιατί: Μας τραβήξανε πίσω ενώ είχαμε στριμώξει τους Τούρκους, μας λέγανε να μην ρίχνουμε στα τούρκικα αεροπλάνα που παραβίαζαν την Εκεχειρία και λοιπά. Μετά, βλέποντας ότι πέφτει το ηθικό μας, μας κοροϊδεύανε: Μας λέγανε ότι έχουμε στην Μακεδονίτισσα 200 άρματα δικά μας, πράγμα που ήταν ψέμμα. Κι όταν στον Δεύτερο "Αττίλα" κάναμε πίσω και είδαμε κάτι άρματα, νομίζαμε ότι ήτανε δικά μας, ενώ αυτά ήταν τούρκικα και μας είχαν περικυκλώσει. Εκεί ακριβώς, το ηθικό μας έπεσε τελείως. 

 
Κι ας έλθουμε τώρα στην περίφημη Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, που έγινε μεταξύ 14 και 16 Αυγούστου 1974 και στην οποία πρωταγωνιστήσατε. 

Ναι, ήμουνα στην πρώτη γραμμή. Θα σας πω ποίοι λόχοι της ΕΛΔΥΚ έλαβαν μέρος από ελληνικής πλευράς. Ήταν ο Λόχος Διοικήσεως, ο Λόχος Βαρέων Όπλων, ο Πρώτος Λόχος και ο Τέταρτος. Όλοι εμείς δεν προοριζόμασταν να βρεθούμε στην πρώτη γραμμή. Μας είχαν αφήσει στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ για περιφρούρηση. Οι υπόλοιποι, οι μάχιμοι θα λέγαμε, είχαν διασκορπιστεί σε άλλα σημεία μάχης. Πίσω μας είχαμε δυνάμεις να μας υποστηρίξουνε σε περίπτωση οπισθοχώρησης, αλλά φύγανε στις 14 Αυγούστου. Κι εμείς εγκαταλείψαμε το στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ στις 16 Αυγούστου. Γι΄ αυτό τον λόγο έγινε η άτακτη οπισθοχώρηση: Διότι δεν υπήρχαν δυνάμεις να μας υποστηρίξουν, με αποτέλεσμα να χαθούν αρκετά δικά μας παιδιά. Σημειώστε ότι την εντολή για την περίφημη αυτή οπισθοχώρηση της 16ης Αυγούστου την πήραμε εν μέση ημέρα, δηλαδή με το φώς του ηλίου, πράγμα που δεν γίνεται ποτέ.

 
Από ποιόν δόθηκε η εντολή για οπισθοχώρηση; 

 Υποθέτω από το Γενικό Επιτελείο Εθνικής Φρουράς Κύπρου, το οποίο έπαιρνε εντολές από την Αθήνα. Σημειώστε ότι εμένα και αρκετούς άλλους δεν μας ειδοποίησαν ότι δόθηκε εντολή οπισθοχωρήσεως! Γι' αυτό και έφυγα τελευταίος από το Στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, ήμουν ο τελευταίος πολεμιστής του Στρατοπέδου. Η Γραμμή έσπασε στις 12.30 το μεσημέρι της 16ης Αυγούστου. Εγώ είχα δίπλα μου έναν Μικρασιάτη φαντάρο που λεγόταν Ιλόγλου και τελικά αποδείχθηκε πως ήμασταν τυχεροί που δεν μας ειδοποίησαν να οπισθοχωρήσουμε. Διότι αυτοί που ειδοποιήθηκαν, παγιδεύτηκαν στην τάφρο που υπήρχε μεταξύ β' υψώματος και Grammar School και εκεί είχαμε τα περισσότερα θύματα. Στην τάφρο αυτή πιστεύω ότι βρίσκονται τα οστά πολλών από τους 85 Ελλαδίτες αγνοούμενους. Στην κατάθεση που έδωσα πριν χρόνια στις Κυπριακές Αρχές ως ο τελευταίος υπερασπιστής του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, τους είχα πει να ψάξουν σ' αυτή την τάφρο για τους αγνοούμενους, αλλά νομίζω ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει κάτι τέτοιο.

 
Κι εσείς με τον Μικρασιάτη φαντάρο, πώς σωθήκατε κύριε Χαζάπη; 

Όταν οι Τούρκοι μπήκαν μέσα στο στρατόπεδο της ΕΛΔΥΚ, δεν ξεχώριζαν από εμάς: Φορούσαν τα ίδια ρούχα, λόγω ΝΑΤΟ!... Αυτό μας έσωσε, όπως και το ότι ο Μικρασιάτης ο Ιλόγλου ήξερε τουρκικά!

 
Ενώ βρισκόσασταν μέσα στο όρυγμά σας, πώς καταλάβατε ότι οι υπόλοιποι φαντάροι που φυλούσαν το στρατόπεδο, οπισθοχώρησαν, χωρίς να σας ειδοποιήσουν; 

 Στο όρυγμά μου βρισκόμουν με τον συνάδελφό μου τον Χαιρετάκη, ο οποίος σήμερα είναι αγνοούμενος. Ξαφνικά αρχίσαμε να βλέπουμε να ανατινάζονται ένα ένα τα ορύγματα με καταπληκτική ακρίβεια. Και λέω στον Χαιρετακη: «Ρε συ, πώς έχουν τόση ευστοχία οι Τούρκοι και πετυχαίνουν όλα τα ορύγματα;» Χρειάστηκε χρόνος να συνειδητοποιήσω ότι είχαν καταλάβει το στρατόπεδό μας και ανατίναζαν τα ορύγματα για λόγους ασφαλείας. Πολύ γρήγορα, οι όλμοι άρχισαν να πέφτουν δίπλα μας, οπότε αποφασίσαμε να βγούμε έξω από το όρυγμα. Και μόλις προχωρήσαμε λίγα μέτρα, είδαμε 7-8 Τούρκους, που ανατίναζαν τα διπλανά ορύγματα. Με βαρελάκια και έρπην αποφύγαμε τους Τούρκους και φτάσαμε στο Διοικητήριο. Ήταν φυσικά εγκαταλειλειμμένο από τις 12.30 το μεσημέρι. Σημειώστε ότι παρόλο που το είχαν καταλάβει το στρατόπεδο οι Τούρκοι, το βομβαρδίζανε ακόμη. Τόσο φόβο είχανε.

 
Απίστευτη ιστορία... Και πώς σωθήκατε, τελικά; 

 Δεν περίμενα με τίποτα να γλυτώσουμε... Λέω μέσα μου... "Όσους φάμε". Όταν βρίσκαμε Τούρκους, ο Ιλόγλου τους μιλούσε τούρκικα και καθώς φορούσαμε τις ίδιες στολές λόγω ΝΑΤΟ, μας νόμιζαν Τούρκους και μας άφηναν να περνάμε! Βγήκαμε από την διπλανή πύλη κι έτσι γλυτώσαμε. Αν ο Ιλόγλου δεν ήξερε τούρκικα, σήμερα δεν θα ήμασταν ζωντανοί. Ο Χαιρετάκης δυστυχώς χάθηκε, διότι όταν βγήκαμε από το όρυγμα εκείνος πήγε δεξιά και εγώ αριστερά. Τον Χαιρετάκη τον βρήκαν στον αέρα, τον είδα που έπεφτε, το έχω δηλώσει κιόλας. Θεωρείται αγνοούμενος, αλλά είναι σίγουρο ότι σκοτώθηκε. Όπως αγνοούμενος είναι και ο Σταματόπουλος, που βρισκόταν μέσα στο όρυγμα με τον Ιλόγλου. Φοβήθηκε το παιδί να βγει έξω. Κάπως έτσι χάθηκαν και ορισμένοι άλλοι από εμάς που ήμασταν μέσα στα ορύγματα. Συνολικά, στην μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ χάθηκαν 83 Ελλαδίτες, οι οποίοι θεωρούνται αγνοούμενοι. Από αυτούς τους 83, γύρω στους 70 σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα, αλλά θεωρούνται αγνοούμενοι , αφού δεν βρέθηκαν ποτέ τα πτώματά τους. Στο Β' ύψωμα που ήμουν εγώ, υπάρχει το μεγαλύτερο ποσοστό των αγνοουμένων. Κατά την γνώμη μου, αυτά τα παιδιά είναι νεκρά.

 
Πώς εξηγείται το ότι δεν σας ειδοποίησαν κύριε Χαζάπη, πως υπήρχε εντολή για οπισθοχώρηση; Ασχέτως, ότι τελικά αυτό απέβη η σωτηρία σας... 

Μετά την μάχη, πήγα και βρήκα τον Διοικητή του Λόχου και τον ρώτησα: "Γιατί δεν μας ειδοποιήσατε κύριε Διοικητά;" Όπως σας είπα, Διοικητής ήταν ο Σπύρος ο Δελλής, απόστρατος αντιστράτηγος σήμερα. Και μου λέει... "Έστειλα κάποιον να σας ειδοποιήσει, αλλά μου είπε ότι σκοτωθήκατε"!

 
Θα μας πείτε λίγα λόγια για τον ηρωϊκό αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Σταυρουλόπουλο, που βρέθηκε στην Κύπρο ως συνοδός των νέων ΕΛΔΥΚάριων που έφτασαν με το "Λέσβος" και είχε την αυτοθυσία όχι μόνο να μείνει στο Νησί, αλλά και να πρωταγωνιστήσει στην Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ;  

Ο Διοικητής της ΕΛΔΥΚ ο Νικολαϊδης είχε πει (αυτό το μάθαμε από στρατιώτες που ήταν δίπλα του) να πέσουμε όλοι μέσα στο στρατόπεδο, για την Τιμή των Όπλων της ΕΛΔΥΚ. Κι εκεί ήταν που αντέδρασε ο Σταυρουλόπουλος, ο οποίος - σημειώστε το αυτό - δεν υπηρετούσε στην Κύπρο: Συνόδευε εμάς με το "Λέσβος". Και εάν τα περισσότερα παιδιά που υπηρετούσαν τότε στην ΕΛΔΥΚ γλιτώσανε (σ.σ. περίπου τα 170 από τα 253) το οφείλουμε 100% στον Σταυρουλόπουλο, ο οποίος τσακώθηκε με τον Διοικητή Νικολαϊδη, που ήθελε να μας θυσιάσει όλους. Κι όχι μόνο αυτό: Με το τζιπάκι που είχε, ο Παναγιώτης ο Σταυρουλόπουλος πήγαινε και μάζευε τους χτυπημένους στρατιώτες και τους πήγαινε πίσω. Για μένα, δύο ήταν οι ήρωες του Δεύτερου "Αττίλα" από ελληνικής πλευράς: Ο Λοχαγός του Μηχανικού Σωτήρης Σταυριανάκος και ο Αντισυνταγματάρχης Παναγιώτης Σταυρουλόπουλος. Μιλάω για τον τομέα που πολέμησα εγώ, γιατί εντάξει... μπορεί να υπήρχαν ήρωες και αλλού.

 
Πείτε μας κάποιο ιδιαίτερο περιστατικό που σας έχει μείνει από την Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ.  

Στις 16 Αυγούστου 1974 η μέρα ήταν ηλιόλουστη. Και από τις ναπάλμ και τους όλμους που ρίχνανε οι Τούρκοι, σκοτείνιασε ο ουρανός. Γύρω στις 11.30 το πρωΐ είχε σκοτεινιάσει, λες και ήταν νύχτα. Επίσης το βράδυ της 21ης Ιουλίου θυμάμαι τον Πενταδάκτυλο που καιγότανε. Μιλάμε για πολύ εντυπωσιακό θέαμα. Αυτά τα δύο περιστατικά μου έχουν μείνει.
Κύριε Χαζάπη, περιγράψτε μας επιγραμματικά τι έγινε στην Μάχη του Στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ. Διότι μαθαίνουμε ότι διδάσκεται στις Αμερικάνικες Στρατιωτικές Σχολές, σαν η πιο άνιση μάχη του 20ου Αιώνα σε όλο τον κόσμο. 

Ακριβώς, όπως το είπατε. Ας δούμε τον συσχετισμό δυνάμεων: Οι Τούρκοι είχαν τον πιο σύγχρονο εξοπλισμό της εποχής εκείνης: Άρματα, Αεροπορία, Τηλεκατευθυνόμενα... Κι εμείς τι είχαμε; Ένα τυφέκιο Μ- 1 και λίγα FN, τα οποία δεν ξέραμε πώς λειτουργούσαν, γιατί ποτέ δεν μας τα είχαν δείξει. Βρισκόντουσαν στις αποθήκες κλεισμένα και άνοιξαν τα παιδιά, τα πήρανε και μάθανε τον χειρισμό τους μόνοι τους. Και να μιλήσουμε λίγο για τις απώλειες. Από 14 μέχρι 16 Αυγούστου εμείς είχαμε συνολικά νεκρούς και αγνοούμενους γύρω στα 120 άτομα και αυτοί είχανε 8.000!

 
Παραδέχονται οι Τούρκοι ότι είχαν 8.000 νεκρούς στον Δεύτερο "Αττίλα";
Δεν ξέρω τι παραδέχονται οι Τούρκοι, αλλά μιλάμε για επίσημες εκτιμήσεις των Aγγλων και του BBC. Είναι βέβαιο αυτό.»

Οι εναπομείναντες στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ, παρόλο που από το απόγευμα της 16ης, μετά την πτώση του στρατοπέδου τους είχε συμφωνηθεί και πάλι κατάπαυση πυρός, απόκρουσαν και την επομένη (17η Αυγούστου) με επιτυχία επιθέσεις των Τούρκων στο προάστειο του Αγ.Παύλου, μαζί με Κύπριους εθελοντές από την Αμμόχωστο, που πολέμησαν ηρωικά στο πλευρό τους.
Ήταν οι τελευταίες συμπλοκές.

Η μάχη της ΕΛΔΥΚ αναφέρεται στο Μουσείο Ιστορίας του Λονδίνου, ως μία από τις πιο άνισες μάχες που δόθηκαν ποτέ.
Εκεί που αναμετρήθηκαν οι λίγοι με τους πολλούς και οι σχεδόν άοπλοι με τους πάνοπλους.
Και όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο στρατιώτης Γώγος, που δακτυλογραφούσε το Ημερολόγιο Μονάδας καθ’ υπαγόρευσιν του ταγματάρχη Καλλιώρα, διευθυντή του 3ου Ε.Γ. : «και στις Θερμοπύλες χάσαμε… όμως δεν αποτελεί μια ένδοξη στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας;»

ΗΡΩΕΣ - ΑΘΑΝΑΤΟΙ!!!

(μέρος από το βιβλίο ΚΥΠΡΟΣ 1974 - Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ)

elliniki-grothia