10 Απριλίου 1826: Η ηρωϊκή έξοδος του Μεσολογγίου

Ο ποιητής Διονύσιος Σολωμός, ονόμασε το Μεσολόγγι "Αλωνάκι της λευτεριάς" για τη θυσία των υπερασπιστών του, το ολοκαύτωμα του Καψάλη και την Ηρωική ΄Εξοδο της 10ης Απριλίου 1826. Το Μεσολόγγι πέρασε στην ιστορία σαν Πόλη Ηρώων.

Η Πολιορκία

Η πολιορκία του Μεσολογγίου χωρίζεται σε 2 φάσεις λόγω των 2 κυμάτων επιθέσεων που δέχτηκε.

1η Φάση της πολιορκίας διήρκησε από τον Απρίλιο ως το Δεκέμβριο του 1825 και στο διάστημα αυτό οι Τούρκοι έφτασαν σε απόσταση μερικών δεκάδων μέτρων από το τείχος. Μια ισχυρή επίθεση του Κιουταχή, του οποίου ο στρατός αριθμούσε 30.000 άντρες, στις 21 Ιουλίου 1825 απέτυχε. Τρεις μέρες αργότερα μια ελληνική νυκτερινή αντεπίθεση προκάλεσε σοβαρότατες απώλειες στο τουρκικό στρατόπεδο. Στο μεταξύ τα ελληνικά πλοία είχαν διασπάσει το θαλάσσιο αποκλεισμό και είχαν εφοδιάσει τους πολιορκούμενους με τροφές και πολεμοφόδια, ενώ στις αρχές Αυγούστου η άμυνα του Μεσολογγίου ενισχύθηκε με ακόμα 1500 άντρες. Μετά τις άκαρπες επιθέσεις ο Κιουταχής αποσύρθηκε στις γύρω υπώρειες και κατά διαστήματα βομβάρδιζε την πόλη, χωρίς όμως την ασφυκτική πίεση των πρώτων μηνών.

2η Φάση της πολιορκίας άρχιζε το Δεκέμβριο του 1825 μέχρι τον Απρίλη του 1826 όπου ο Ιμπραήμ επέστρεψε στο Μεσολόγγι με ισχυρή δύναμη ακόμα 10.000 ανδρών, αποφασισμένος να το καταλάβει. Μετά την απόρριψη από τους πολιορκούμενους της πρότασής του για παράδοση, η πολιορκία έγινε στενότερη και από το Φεβρουάριο οι πολιορκούμενοι πιέζονταν από τις επιθέσεις των Αιγυπτίων και από την πείνα. Τα νησάκια της λιμνοθάλασσας, προπύργια του Μεσολογγίου, έπεσαν ένα ένα στα χέρια του εχθρού, εκτός από την Κλείσοβα όπου η νίκη των Ελλήνων υπήρξε θριαμβευτική. Οι πολιορκούμενοι μάταια περίμεναν την ενίσχυσή τους από το Ναύπλιο όπου η προσπάθεια του ελληνικού στόλου να λύσει την πολιορκία από τη θάλασσα αποδείχτηκε αδύνατη. Μόνη λύση μέσα σε αυτές τις συνθήκες, που διαρκώς χειροτέρευαν, απέμεινε μόνο η έξοδος.

Η Έξοδος

Οι πολιορκημένοι, απελπισμένοι πια, πήραν την οριστική απόφαση να επιχειρήσουν έξοδο τη νύχτα της 10ης Απριλίου προς την 11η, Κυριακή των Βαΐων, και ειδοποίησαν σχετικά τους Έλληνες του στρατοπέδου της Δερβέκιστας να προσπαθήσουν να φέρουν αντιπερισπασμό στους Τούρκους. Αποφάσισαν να σκοτώσουν όλους τους αιχμαλώτους, καθώς και τα γυναικόπαιδα για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων. Ενώ η πρώτη απόφαση έγινε αποδεκτή, τη δεύτερη απέτρεψε ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ.

Οπότε οι ασθενείς και τραυματισμένοι μεταφέρθηκαν στα πιο καλά οχυρωμένα σπίτια και εκεί θα πολεμούσαν μέχρι να πεθάνουν. Το μεσημέρι της 10ης Απριλίου καταρτίστηκε το σχέδιο και το δειλινό άρχισαν όλοι να μαζεύονται στις προσδιορισμένες θέσεις. Κατά τις 6.30 ακούστηκε επάνω στο Ζυγό η ομοβροντία του ελληνικού επικουρικού σώματος, που είχε φθάσει από τη Δερβέστικα. Όταν νύχτωσε οι περισσότεροι της φρουράς είχαν βγει έξω από την πόλη και περίμεναν το σύνθημα του ξεκινήματος.

Το σχέδιό τους όμως προδόθηκε και οι Τουρκοαιγύπτιοι άρχισαν να τους κτυπούν με πυκνά πυρά κανονιών και τουφεκιών. Τελικά οι Έλληνες αποφάσισαν να κινηθούν' όρμησαν οι άνδρες των δύο πρώτων σωμάτων με τα γιαταγάνια και τα σπαθιά τους επάνω στις εχθρικές γραμμές. Καμιά δύναμη δεν ήταν ικανή να αναχαιτίσει το χείμαρρο εκείνο των απελπισμένων.

Ο καθένας τους κοίταζε πως να ανατρέψει τα εμπόδια που βρίσκονταν μπροστά του και να περάσει. Εκείνη τη στιγμή ακούστηκε από το τρίτο σώμα των γυναικόπαιδων η φωνή «Πίσω, πίσω, Μεσολογγίτες, στα κανόνια σας». Ο άνισος αγώνας έγινε συντριπτικός για τους Έλληνες, που μέσα στη σύγχυση και στην αμηχανία έτρεχαν χωρίς τάξη άλλοι προς τα εμπρός και άλλοι προς τα πίσω. Η σύγκρουση ήταν φονικότατη.

Η πρωτοπορία ωστόσο του σώματος της εξόδου προχώρησε, μέσα από τις τουρκικές τάξεις, και κατόρθωσε να περάσει αποδεκατισμένη, στις πλαγιές του Ζυγού και από εκεί στην Άμφισσα. Όπου εκεί οι Έλληνες είχαν απώλειες και από τους κρυμμένους στα διάφορα υψώματα και τις χαράδρες Αλβανούς.

Μολαταύτα αντιμετώπιζαν με σταθερότητα τον αόρατο εχθρό. Όσοι έμειναν πίσω, αναγκάστηκαν να αγωνιστούν σε φονικές οδομαχίες. Την πορεία τους συνόδευσαν και δύο εκρήξεις στην πόλη. Η πρώτη έκρηξη ήταν από τους υπονόμους και η άλλη από την ανατίναξη της πυριτιδαποθήκης από τον ηρωικό Χρήστο Καψάλη.

Από τους 3000 στρατιωτικούς που πήραν μέρος στην έξοδο, μόνο 1300 σώθηκαν. οι υπόλοιποι 1700 σκοτώθηκαν στις συμπλοκές της εξόδου. Από τις γυναίκες, 13 μόνο Σουλιώτισσες σώθηκαν και από τα παιδιά τρία ή τέσσερα. Οι απώλειες των Τουρκοαιγυπτίων υπολογίστηκαν σε 5000.