ΑΣ ΤΟ ΠΡΟΣΕΞΟΥΜΕ ΛΙΓΟ

Έβρεξε τοξικά μέταλλα

«Κάποιοι πετούσαν επικίνδυνα σκουπίδια για χρόνια στα βουνά όπου ξέσπασαν φωτιές»

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Στέφανος Κρίκκης

www.tanea.gr

«Είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τόσο επικίνδυνα βαρέα μέταλλα να πέφτουν με τη βροχή στην Αττική. Ούτε το νέφος της Αθήνας ούτε η σκόνη από τη Σαχάρα δεν μεταφέρουν τέτοια τοξικά μικροσωματίδια σαν το αντιμόνιο, το βισμούθιο και το νικέλιο. Το σίγουρο είναι ότι στα βουνά της περιοχής κάποιοι πετούσαν επικίνδυνα σκουπίδια εδώ και πολλά χρόνια...».
Στις 6 Σεπτεμβρίου, μόλις είχε ξεσπάσει η βροχή, ο κ. Θανάσης Γκοντελίτσας, λέκτορας Ορυκτολογίας και Ορυκτοχημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δεν έχασε στιγμή. Από το γραφείο του στου Ζωγράφου με ειδικούς δειγματοσυλλέκτες μάζεψε το βρόχινο νερό από διάφορες περιοχές του κέντρου και των βορείων προαστίων. Είχαν περάσει περισσότερες από 10 ημέρες από τις ολέθριες πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική και ήταν η πρώτη βροχή που έπεφτε. Τόσο ο ίδιος όσο και ο κ. Παναγιώτης Νάστος, που είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Εργαστήριο Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, γνώριζαν κατά κάποιο τρόπο ότι οι στάχτες από τα καμένα που πριν από λίγες ημέρες είχαν σκεπάσει τον ουρανό θα παρέμεναν για καιρό ακόμα στην ατμόσφαιρα, εκτός κι αν έβρεχε. Το νερό παρέσυρε στο έδαφος τα μικροσωματίδια μαζί με το χημικό φορτίο που μετέφεραν. «Αμέσως μόλις γέμισαν τα δοχεία με το νερό της βροχής, τα μεταφέραμε στο Εργαστήριο του Πανεπιστημίου και κάναμε μια πρώτη αναγνώριση με τη μέθοδο της περίθλασης ακτίνων Χ. Με τον τρόπο αυτό θα παίρναμε μια εικόνα από τα υλικά σωμάτια που περιελάμβανε το νερό της βροχής, όπως είναι τα ορυκτά κράματα μετάλλων», εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο κ. Θανάσης Γκοντελίτσας. Το κάθε δοχείο είχε ένα φίλτρο. Με το που έπεφτε το νερό, γινόταν διήθηση και στο φίλτρο παγιδεύονταν τα σωματίδια που μετέφερε μαζί του από τα βροχοφόρα σύννεφα σε ύψος μεγαλύτερο από 3 χιλιόμετρα.

Το πρώτο καμπανάκι για τους ειδικούς σήμανε όταν η περίθλαση με τις ακτίνες Χ έδειξε ότι τα φίλτρα ήταν γεμάτα με απομεινάρια καύσης, όπως ορυκτά του πυριτίου, που είχαν τη μορφή κόκκινων κόκκων, σαν σφουγγάρια, και μέγεθος που δεν ξεπερνούσε τα 30-40 χιλιοστά του χιλιοστού. Αυτό που έλειπε όμως ήταν τα συνήθη γεωλογικά ορυκτά που περιλαμβάνει η νεφελώδης ατμόσφαιρα της πόλης.

Η χημική σύσταση
«Αμέσως μετά βάλαμε τα φίλτρα στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο για να δούμε τη χημική τους σύσταση. Και τότε διαπιστώσαμε ότι τα δείγματα ήταν γεμάτα από σωματίδια που προέρχονταν από ανθρωπογενή δραστηριότητα. Δεν είχαν σχεδόν τίποτα φυσικό μέσα τους. Υπήρχαν βαρέα μέταλλα που δεν είχαμε ξαναδεί ποτέ στον ουρανό της Αθήνας».

Το νερό της βροχής ήταν γεμάτο από αυτά. Βρίσκονταν σε τόσο μεγάλες συγκεντρώσεις ώστε οι ειδικοί δεν χρειάστηκε να μεταφέρουν τα δείγματα σε πιο εξελιγμένα όργανα μέτρησης στο εξωτερικό για να διαπιστώσουν το περιεχόμενό τους. «Βρήκαμε επιμήκη σωματίδια από σίδηρο, που έμοιαζαν με μικρές βελόνες και είχαν μήκος περίπου 100 εκατομμυριοστά του μέτρου, και άλλα λίγο μικρότερα με χρώμιο και νικέλιο. Υπήρχαν επίσης κράματα από σίδηρο, ψευδάργυρο και νικέλιο ενώ αυτό που μας έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση ήταν η ύπαρξη του αντιμονίου και του βισμουθίου».

Το αντιμόνιο και το βισμούθιο είναι τοξικά βαρέα μέταλλα. Το ίδιο και το νικέλιο. Τα μέταλλα αυτά δεν παρατηρούνται στον ουρανό του Λεκανοπεδίου καθώς δεν προέρχονται ούτε από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων ούτε από το ρυπογόνο φορτίο που μεταφέρει συχνά η σκόνη της Σαχάρας. «Τα συγκεκριμένα βαρέα μέταλλα μπορεί να προέρχονται από καύσεις λαμαρινών, από μεταλλικά αντικείμενα βιομηχανικής προέλευσης, από πλαστικές ουσίες, από κάθε λογής απόβλητα ή σκουπίδια που πετάγονταν στα βουνά που κάηκαν», επισημαίνει ο κ. Θανάσης Γκοντελίτσας.

Έφθασαν μέχρι την Πελοπόννησο

«ΤΑ ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ που περιείχαν βαρέα μέταλλα είχαν παραμείνει στον ουρανό από την πρώτη στιγμή που εκδηλώθηκαν οι μεγάλες πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική», λέει στα «ΝΕΑ» ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Παναγιώτης Νάστος. «Ήταν αναμενόμενο ότι με την πρώτη νεροποντή που θα ξεσπούσε, ο όγκος αυτός των μικροσωματιδίων θα έπεφτε στο έδαφος. Μάλιστα εκείνη τη μέρα, όπως είδαμε και από τη δορυφορική εικόνα που αποτύπωσε την πορεία των βροχοφόρων νεφών, η βροχή δεν περιορίστηκε πάνω από την Αττική αλλά κινήθηκε προς τα νοτιοδυτικά σκεπάζοντας ένα μεγάλος μέρος της Βόρειας Πελοποννήσου και των ακτών της Στερεάς Ελλάδας». Σύμφωνα με τον κ. Π. Νάστο, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το τι ακριβώς υλικά κάηκαν τότε και απελευθέρωσαν αυτές τις πολύ επικίνδυνες ουσίες στην ατμόσφαιρα. «Στον ουρανό της Αθήνας υπάρχει συνήθως σίδηρος, μαγγάνιο και χρώμιο από βαρέα μέταλλα αλλά ποτέ άλλοτε δεν είδαμε αντιμόνιο, βισμούθιο και νικέλιο».

ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ

«Υπήρχαν μέταλλα που δεν είχαμε ξαναδεί ποτέ στον ουρανό της Αθήνας όπως το αντιμόνιο, το βισμούθιο και το νικέλιο»