Image: Tamara de Lempicka Image: "La Bella Rafaela" 60 x 90cm (1927)
Όταν η Ταμάρα ντε Λέμπιτσκα, στη διάρκεια της δεκαετίας του ’20 ζωγράφιζε τον πίνακα που βλέπετε στην εικονογράφησή μας, εκείνο που έκανε στην πραγματικότητα, ήταν μια προβολή στο μέλλον. Σ’ ένα μέλλον που ακόμη φαινόταν πολύ μακρινό για τις υπόλοιπες γυναίκες.
Γιατί στην εποχή που έδρασε η ντε Λέμπιτσκα, η όμορφη Πολωνέζα ζωγράφος, με την αντισυμβατική συμπεριφορά και τους άψογα αισθητικούς, όσο και ανατρεπτικούς κοινωνικά πίνακές της, την εποχή του Μεσοπολέμου δηλαδή, στις δεκαετίες του ’20 και του ’30, η περίπτωσή της αποτελούσε μιαν εξαίρεση, πολύ μακριά και πολύ μπροστά από τα δεδομένα που ίσχυαν για τις υπόλοιπες γυναίκες εκείνης της εποχής.
Η ντε Λέμπιτσκα έγινε διάσημη στην εποχή της , όταν ένα γερμανικό γυναικείο περιοδικό εκείνης της εποχής δημοσίευσε στο εξώφυλλό του, έναν από τους πίνακές της, με τίτλο «Αυτοπροσωπογραφία (Η Ταμάρα στη πράσινη Μπουγκάτι)». Ποζάροντας μέσα σε μια σπορ ανοιχτή πράσινη Μπουγκάτι, ένα από τα ισχυρότερα ανδρικά σύμβολα εκείνης της εποχής, φορώντας αγωνιστικό σκούφο και γάντια οδήγησης, η Ταμάρα με το αγέρωχο ύφος, έδειχνε αυτό που θα συνέβαινε μαζικά αρκετές δεκαετίες αργότερα. Μια γυναίκα να καταλαμβάνει θέσεις -ταμπού- όπως αυτή της οδηγού ενός σπορ αυτοκινήτου -που ως τότε ήταν ένα αποκλειστικά ανδρικό δικαίωμα.
Η Ταμάρα ντε Λέμπιτσκα ήταν μια καλλιτέχνης και ένα μέλος του ολιγοπληθούς τζετ-σετ εκείνης της εποχής και σαν καλλιτέχνης, είχε το ελεύθερο να δρα αντισυμβατικά, χωρίς να συναντά ιδιαίτερες αντιστάσεις, από αυτές που θα συναντούσε συνεχώς στο δρόμο της μια «κανονική» γυναίκα. Όμως όπως θα δούμε και στη συνέχεια το σημερινό πρότυπο της γυναίκας διαμορφώθηκε κυρίως μέσα από την καλλιτεχνική δράση, που συνήθως αποτελεί μια δύναμη προπομπό γι’ αυτά που θα συμβούν στο μέλλον.
Ας μην ξεχνάμε πως και η Αναγέννηση, η μεγαλύτερη ίσως διαρκής επανάσταση στην Ιστορία της ανθρωπότητας, διαμορφώθηκε μέσα από την δράση των καλλιτεχνών της εποχής, που με τους πίνακές τους κυρίως, έσπασαν την εκκλησιαστική κυριαρχία, επιτρέποντας στις Τέχνες και την Επιστήμη να ανθίσουν, δημιουργώντας, ένα απαραίτητο αντίβαρο, που δημιούργησε τον σύγχρονο πολιτισμό.
Η εποχή του Μεσοπολέμου που έδρασε η ντε Λέμπιτσκα, ήταν και η εποχή της πρώτης σοβαρής φεμινιστικής επανάστασης, στη διάρκεια της οποίας, η γυναίκες για πρώτη φορά διεκδίκησαν την απελευθέρωσή τους, από τα δεσμά της ανδρικής κυριαρχίας, που είχε ιστορία αιώνων. Ήταν η εποχή που οι γυναίκες αποτίναξαν μια και καλή από το φύλο τους τα δεσμά της ηθικής, που είχε επιβάλλει η βικτωριανή ηθική και που ήταν το επιστέγασμα της κοινωνικής άποψης που προέκυψε για τις γυναίκες, με την επικράτηση του Χριστιανισμού.
Ήταν στη διάρκεια του 5ου μ.Χ. αιώνα, όταν ο Πατριάρχης Γρηγόριος, «ενοχοποίησε» για πρώτη φορά το γυναικείο φύλο, χαρακτηρίζοντας, τη Μαρία τη Μαγδαληνή «πόρνη». Στους αιώνες που ακολούθησαν και κάτω από το βάρος της Χριστιανικής ηθικής, οι γυναίκες θεωρήθηκαν «δευτερεύον» είδος, σε σχέση με τους άνδρες, ένα περίπου όργανο του Σατανά, που σκοπό είχε να βγάλει τους «ανώτερους» άνδρες, από το σωστό δρόμο. Από τότε και σχεδόν μέχρι σήμερα, ένας άνδρας που πηγαίνει με πολλές γυναίκες εθεωρείτο «μάγκας», ενώ μια γυναίκα που πήγαινε με πολλούς άνδρες «πόρνη».
Όμως αυτό που έκανε το ένα φύλο «πρωτεύον» και το άλλο «δευτερεύον», ήταν τα μεγέθη, που γενικά και κοινωνικά διαχωρίζουν τους ανθρώπους. Δηλαδή η Εξουσία και το Χρήμα. Οι άνδρες στη διάρκεια των αιώνων που μεσολάβησαν είχαν εκτός από κάποιες εξαιρέσεις που μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, όλη την εξουσία και το χρήμα στα χέρια τους. Οι γυναίκες είχαν περιοριστεί γενικά στα του οίκου, στο νοικοκύρεμα και στην ανατροφή των παιδιών.
Ακόμη και μέχρι τη δεκαετία του ’50, στον εικοστό αιώνα, ο αριθμός των εργαζόμενων γυναικών ήταν ένα ελάχιστο ποσοστό σε σχέση με τον αριθμό των ανδρών.. Όλα όμως είχαν αρχίσει να αλλάζουν περίπου έναν αιώνα νωρίτερα, όταν η βιομηχανική επανάσταση, άλλαξε τα δεδομένα του σύγχρονου κόσμου.
Ήταν τότε που οι γυναίκες μπήκαν μαζικά στην παραγωγή, σαν εργάτριες στα εργοστάσια της εποχής. Η φεμινιστική επανάσταση του Μεσοπολέμου, ήταν αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της συμμετοχής των γυναικών στην παραγωγή.
Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, από τις αρχές της δεκαετίας του ’50 τα πράγματα είχαν αρχίσει να αλλάζουν ριζικά. Οι γυναίκες έπαψαν να δουλεύουν μόνο στα εργοστάσια και άρχισαν καριέρες σε όλα τα επαγγέλματα, ακόμη και σε εκείνα που κάποτε θεωρούνταν αποκλειστικά ανδρικά προνόμια.
Ο κινηματογράφος είχε από τη δεκαετία του είκοσι να δημιουργεί με τη δύναμή του τα πρώτα μαζικά γυναικεία πρότυπα. Αλλά στη δεκαετία του ’50 τα κινηματογραφικά πρότυπα απέκτησαν παγκόσμια εμβέλεια. Η Μέρυλιν Μονρόε στις ΗΠΑ, η Σοφία Λώρεν στην Ιταλία και η Μπριζίτ Μπαρντό στη Γαλλία, ήταν οι πρώτες γυναίκες που απέκτησαν τέτοια ισχύ προτύπου παγκόσμια.
Είναι χαρακτηριστικό ότι και στις τρεις αυτές σταρ του κινηματογράφου, εκείνο που κυριαρχεί είναι η σεξουαλικότητα, προσαρμοσμένη στα γούστα της περιοχής απ΄ όπου προέρχονταν.
Όπως και στα αντρικά πρότυπα της εποχής, τον Μάρλον Μπράντο, τον Τζέημς Ντην και τον Πωλ Νιούμαν, εκείνο που τους κατατάσσει στην τάξη του προτύπου, είναι κυρίως η σεξουαλική έλξη που ασκούν στο άλλο φύλλο. Αυτό είναι άλλωστε και το βασικό χαρακτηριστικό στη δημιουργία ανδρικών και γυναικείων προτύπων.
Η ερωτική έλξη που ασκούν στο αντίθετο φύλο. Και μερικές φορές και στο δικό τους φύλο. Πολλοί θα ήθελαν να έχουν το μυαλό του Αϊνστάϊν, αλλά λίγοι ζήλεψαν την ομορφιά. Και πιθανόν πολλές θα ήθελαν να είχαν την επιστημονική δράση της Μαρίας Κιουρί ή τη ισχύ της βασίλισσας Ελισάβετ, ή την ανθρωπιστική δράση της Μητέρας Τερέζας, αλλά από την μεριά της εμφάνισης θα προτιμούσαν να μοιάζουν με την Μονρόε, την Μπαρντό, ή την Λώρεν.
Στη δεκαετία του ’70 και ενώ είχε μεσολαβήσει η σεξουαλική επανάσταση της δεκαετίας του ’60, ήρθε το δεύτερο μεγάλο φεμινιστικό κίνημα. Η μαζικότητα των πληθυσμών στις πόλεις, είχαν φέρει μια τεράστια αλλαγή στα ήθη και σίγουρα οι κοπέλες που χόρευαν γυμνόστηθες στο Γούντστοκ το 1969, είχαν κάνει πολύ μεγάλη διαδρομή από τις γυναίκες της δεκαετίας του 1910 που έκαναν μπάνιο σε ξεχωριστές πλαζ με μαγιό μέχρι τον αστράγαλο.
Η κατάργηση του σουτιέν , που ζήτησαν οι φεμινίστριες του ’70 δεν ήταν τίποτα, αν κρίνουμε από τις παραλίες της Μυκόνου, όπου οι γυναίκες απ’ όλο τον κόσμο έδειχναν ολόγυμνες τα κάλη τους χωρίς πια να θεωρούνται «πόρνες». Αν πάρουμε υπ όψη μας τη δαιμονοποίηση που είχε υποστεί ο γυναικείος ερωτισμός στη διάρκεια του Μεσαίωνα, θα καταλάβουμε καλά το πόσο μεγάλα βήματα έκαναν οι γυναίκες στη διάρκεια του 20ου αιώνα, έτσι ώστε να μην θεωρούνται πια «δευτερεύον» φύλο.
Συγχρόνως όμως άρχισαν να αυξάνονται και τα διαζύγια. Από μια άποψη όμως κι αυτό πρόοδος ήταν. Αν και δεν είναι καλό το να διαλύονται οικογένειες, θα έπρεπε ίσως γι αυτό να ρωτήσουμε τις γυναίκες προηγούμενων δεκαετιών, που ήταν αναγκασμένες να υφίστανται συζύγους που δεν ήθελαν πια, εξ αιτίας του ότι δύσκολα θα μπορούσαν να επιζήσουν εκτός γάμου.
Οι γυναίκες όμως πια εργαζόντουσαν και τα εισοδήματά τους ήταν αυτά που τους έδωσαν τη δύναμη να διεκδικήσουν την προσωπική τους ευτυχίας επί ίσοις όροις με τους άντρες. Από τη δεκαετία του ’80 και μετά ήταν δυο τα σύμβολα που δημιούργησαν, αυτό που έχει ονομαστεί μεταφεμινισμός. Η Μαντόνα από τη μία μεριά και η τηλεοπτική σειρά Sex and the City από την άλλη.
Η Μαντόνα, που ούτε σπουδαία φωνή διαθέτει, ούτε σπουδαία χορεύτρια είναι -άλλο καλά γυμνασμένη και άλλο καλή χορεύτρια- ούτε ιδιαίτερα όμορφη είναι, δεν θα είχε κάνει καριέρα που ήδη ξεπερνάει τα είκοσι χρόνια, αν δεν είχε καταφέρει με τον τρόπο της να αποτελέσει κάποιου είδους γυναικείο πρότυπο. Εκείνο που ξεχώριζε τη Μαντόνα από όλες τις σταρ της εποχής , ήταν το ότι ήταν «αντράκι» και στον τρόπο που διεκδίκησε την ελευθερία στη σεξουαλικότητά της, αλλά και σε κάθε της ενέργεια.
Η πιο χαρακτηριστική πόζα της Μέρυλιν Μονρόε ήταν αυτή που ένας υπόγειος ανεμιστήρας σηκώνει τη φούστα της ενώ εκείνη προσπαθεί να τη κρατήσει στη θέση της. Η πιο χαρακτηριστική πόζα της Μαντόνα, που την επαναλαμβάνει και σε κάθε της συναυλία, είναι αυτή που κρατάει με την παλάμη της το αιδοίο της. Μια πόζα που παλιότερα ανήκε αποκλειστικά στους άνδρες. Για να καταλάβετε πόσο αλλάζουν οι εποχές και τα πρότυπά τους, προσπαθείστε να φανταστείτε την Μέρυλιν Μονρόε να κάνει αυτή την πόζα στην εποχή της, για να κατανοήσετε πόσο έξω από τα ήθη της εποχής ήταν.
Λίγο μετά τη Μαντόνα η τηλεοπτική σειρά Sex and the City, όπου οι τέσσερις νεοϋορκέζες φίλες εξιστορούν τις ερωτικές τους περιπέτειες κοινωνικοποίησε ακόμη περισσότερο τον γυναικείο ερωτισμό της εποχής μας. Που σε γενικές γραμμές έχει εξισωθεί ως δικαίωμα με τον ανδρικό ερωτισμό.
Οι σημερινές γυναίκες είναι πολύ διαφορετικές από τις παλιότερες και στην ερωτική, αλλά και στην κοινωνική τους συμπεριφορά. Υπάρχουν ακόμη πολλοί άνδρες που φαντάζονται τις γυναίκες ως άβγαλτα πλάσματα και με κάποιο άλλο λεξιλόγιο. Είναι αυτοί που θα δοκίμαζαν μεγάλη έκπληξη αν άκουγαν πως μιλάνε οι γυναίκες μεταξύ τους, όταν λένε τα δικά τους και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούν και το οποίο σε γενικές γραμμές δεν διαφέρει και πολύ από αυτό που χρησιμοποιούν οι φορτηγατζήδες.
Για να πως την αλήθεια αυτό το τελευταίο δεν ξέρω κατά πόσο αποτελεί πρόοδο. Λέξεις είναι, σε όλους ανήκουν, αλλά όπως και οι γυναίκες δεν συγκινούνται ερωτικά ιδιαίτερα όταν οι άντρες μιλάνε σαν γυναίκες, έτσι και οι άντρες δεν συγκινούνται ιδιαίτερα από τις γυναίκες που μιλάνε σαν άντρες. Τέλος πάντων, αυτά είναι γούστα και ο καθ’ ένας βρίσκει αυτό που του ταιριάζει.
Για να πω την αλήθεια δεν ξέρω ποια είναι τα γυναικεία πρότυπα στη σημερινή εποχή. Και γι αυτό θα περιμένω από όσες φίλες τύχει να σχολιάσουν αυτό το σημείωμα, να μου πουν και τη γνώμη τους. Ξέρω πως οι γυναίκες έχουν κάνει μια μεγάλη διαδρομή και έχουν σε μεγάλο βαθμό κατακτήσει αυτά που κάποτε ανήκαν στους άνδρες. Ξέρω όμως πολύ καλά πως η έλξη ανάμεσα στα δυο φύλα, πέρα από κάποια άλλα- σαν την εξουσία και το χρήμα- είναι και σωματικό και ψυχικό φαινόμενο. Και πως καμία έλξη δεν αφήνει καλή γεύση αν δεν υπάρχει και κάποια ψυχική εμπλοκή μικρή η μεγάλη. Δεν μας έλκει μόνο αυτό που βλέπουμε-το οποίο όμως είναι απαραίτητο, για να θέλουμε κάτι πρέπει κατ’ αρχάς να μας συγκινεί και οπτικά- αλλά και κάτι άλλο που κρύβεται πιο πίσω και που είναι πιο μυστηριώδες και αδιευκρίνιστο από αυτό που βλέπουν τα μάτια.
Γι αυτό δεν μου έκανε και καμιά εντύπωση το ότι οι πιτσιρίκες της εποχής, γοητεύτηκαν τόσο από τον Έντουαρντ τον βρυκόλακα στο Twilight. Τα πράγματα αλλάζουν, αλλά κάπου στο βάθος μένουν και ίδια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου